23.11.2023 Jak rozliczyć VAT przy sprzedaży dzieł sztuki?

Jednym z ważnych elementów wpływającym na dochodowość transakcji w branży artystycznej jest sposób ich opodatkowania. Przepisy VAT przewidują możliwość zastosowania obniżonej stawki (obecnie 8%), ale pod pewnymi warunkami. Wyjaśniamy, kiedy można skorzystać z preferencyjnej stawki VAT przy sprzedaży dzieł sztuki.

Enodo

W branży artystycznej spotykamy się z różnymi modelami działalności gospodarczej twórców dzieł sztuki – począwszy od jednoosobowych działalności gospodarczych (JDG), poprzez spółki osobowe (np. spółki komandytowe), skończywszy na spółkach kapitałowych (np. sp. z o.o.). Zdarza się również, że dzieła sztuki okazjonalnie sprzedają przedsiębiorstwa niezajmujące się zasadniczo handlem sztuką lub fundacje w zakresie sztuki otrzymanej jako darowizny (np. na aukcjach charytatywnych).

O tym, czy transakcja na rynku dzieł sztuki będzie opłacalna, w dużej mierze decyduje jej sposób opodatkowania. 

Przepisy VAT przewidują możliwość zastosowania obniżonej stawki (obecnie 8%) dla dostawy krajowej dzieł sztuki w następujących przypadkach[1]:

  • sprzedaż jest dokonywana przez jego twórcę lub spadkobiercę twórcy,
  • sprzedaż ma charakter okazjonalny, jest dokonywana przez podatnika niestosującego procedury marży, a dzieło sztuki zostało: osobiście przywiezione przez podatnika, przez niego nabyte od twórcy/spadkobiercy twórcy lub podatnik miał prawo do pełnego odliczenia VAT.

Stosowanie tych warunków w praktyce może jednak okazać się problematyczne.

Sprzedaż dokonywana przez twórcę lub jego spadkobiercę

W pierwszym przypadku dodatkowego zbadania wymaga rozumienie terminu „twórca”. Polskie przepisy podatkowe nie definiują tego pojęcia, dlatego w tym zakresie warto sięgnąć do praktyki organów podatkowych. Rozstrzygnięcia te[2] opierają się na słownikowym wyjaśnieniu pojęcia (osoba, która tworzy lub stworzyła coś, tj. autor, wynalazca, organizator)[3] lub definicji twórcy zawartej w art. 8 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych[4]. Zgodnie tym przepisem twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu.

Niezależnie od przyjętego uzasadnienia, organy przyjmują indywidualny charakter osoby twórcy. W pojęciu tym nie mieści się podmiot zbiorowy – nie tylko działający w formie spółki kapitałowej (, ale również spółki osobowej.

Podobnie do zagadnienia podchodzą sądy administracyjne. WSA w Rzeszowie[5] rozpatrywał sprawę spółki z o.o., która handlowała dziełami sztuki stworzonymi przez zatrudnionych przez nią artystów (prawa autorskie były przenoszone na spółkę). Odmówił spółce skorzystania z preferencyjnej stawki VAT, uznając, że „twórcą w rozumieniu art. 120 ust. 3 ustawy o VAT jest jedynie osoba, która osobiście stworzyła dzieło sztuki.”.

W praktyce zatem zastosowanie 8% VAT przez twórcę działającego w innej formie niż JDG jest niedopuszczalne (choć nie wynika to wprost z przepisów VAT). Zagrożona jest również obniżona stawka do odsprzedaży dzieła sztuki nabytego od twórcy innego niż JDG lub artysty nieprowadzącego działalności gospodarczej. Sytuacja zdaje się wyglądać inaczej, gdy dostawy dzieł sztuki dokonuje spadkobierca twórcy. Kodeks Cywilny wprost przewiduje możliwość dziedziczenia nie tylko przez osobę fizyczną, lecz także osobę prawną.[6]

Sprzedaż okazjonalna

W drugim przypadku najbardziej problematyczne jest spełnienie kryterium „okazjonalności” oraz śledzenie historii pochodzenia towaru. Sprzedawca może dysponować takimi przedmiotami nie tylko w wyniku ich wytworzenia lub wejścia w ich posiadanie w drodze spadku, lecz także wskutek ich nabycia. W tej ostatniej sytuacji należy jednak wziąć pod uwagę również inne czynniki, tj. okazjonalność transakcji, zastosowanie procedury marży, kwestie transportowe czy też związane z odliczeniem VAT.

Przykładowo, okazjonalność została zaakceptowana przez organ podatkowy przy sprzedaży obrazów na aukcji organizowanej przez fundację w sytuacji, gdy aukcja miała charakter jednorazowy, a sprzedaż obrazów nie wpisywała się w działalność tego podmiotu[7]. Wystąpienie okazjonalności może oznaczać jednocześnie wypełnienie warunku dotyczącego niestosowania procedury VAT marża przez sprzedawcę. Procedura ta bowiem zarezerwowana jest[8] dla podmiotów dokonujących dalszej odsprzedaży dzieł sztuki (innymi słowy – z założenia zajmujących się obrotem takimi towarami, np. galerii sztuki). Sprzedaż okazjonalna może wystąpić również w firmach, które nie zajmują się na co dzień handlem sztuką, pod warunkiem, że nie zakupiły dzieła sztuki w celach inwestycyjnych. Zakup w celu dalszej odsprzedaży umożliwiłby jedynie skorzystanie z VAT marży, o której szerzej będziemy pisać za tydzień.

Z kolei w zakresie warunku transportowego – warto dysponować dowodami potwierdzającymi osobisty transport dzieła sztuki przez sprzedawcę. Można rozważyć w tym zakresie dokument podobny do przewidzianego przy WDT, gdy wywóz bezpośrednio następuje przez dostawcę lub nabywcę przy użyciu własnego środka transportu[9].

Natomiast zagadnienie możliwości 100% odliczenia VAT należy rozpatrywać dla potrzeb VAT marży na odsprzedaży w szczególności pod kątem statusu podmiotu, od którego dzieła sztuki zostaną nabyte. Sama kwestia związku z czynnościami opodatkowanym VAT na odsprzedaży jest jednoznaczna (skoro rozpatrywana jest kwestia stawki 8% na tej odsprzedaży). Natomiast zakup od podmiotu nieprowadzącego działalności gospodarczej czy podatnika zwolnionego z VAT nie skutkowałby otrzymaniem faktury z wykazanym VAT, który mógłby podlegać odliczeniu. Nawet jeśli zakup następuje od osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej niezarejestrowanej dla celów VAT, nie jesteśmy w stanie wykluczyć, że osoba ta błędnie uznała, że nie jest podatnikiem Vat. Prawidłowa kwalifikacja podmiotu, od którego dokonano zakupu, wpływa na sposób opodatkowania odsprzedaży dzieł sztuki. Dokonując zakupu od takich podmiotów, należy zwrócić szczególną uwagę na przesłanki kwalifikacji jako podatnik VAT i skontaktować się z kontrahentem w tej sprawie w przypadku podejrzenia, że kontrahent powinien jednak posiadać status podatnika VAT. Podejrzenia takie mogą wzbudzić przesłanki uznania za podatnika wypracowane przez praktykę organów podatkowych, m.in. okoliczności związane ze sposobem kontaktu pomiędzy stronami transakcji oraz z działaniami marketingowymi wykraczającymi poza zwykłe formy ogłoszenia o sprzedaży[10].

Stawka 8% VAT? Konieczna analiza VAT.

W razie podjęcia decyzji o wdrożeniu rozwiązań umożliwiających zastosowanie 8% stawki VAT na sprzedaż dzieł sztuki, konieczne byłoby przeprowadzenie szczegółowej analizy VAT. Decydując się na ten krok, należałoby również dokonać analizy MDR (przepisów z Ordynacji podatkowej o raportowaniu schematów podatkowych). W szczególności przedmiot badania powinien objąć skutki podatkowe i raportowe odpowiednio rozpoczęcia/zmiany formy prowadzenia działalności twórcy dzieł sztuki czy też spełnienia przesłanki „okazjonalności” i odpowiedniego źródła pochodzenia towaru.

[1] Art. 120 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (tj. Dz. U. z 2023 r. poz. 1570 ze zm.; dalej: „ustawa o VAT”).

[2] Por. interpretacje indywidualne: DIS z Bydgoszczy z 20.07.2010 r., nr ITPP2/443-374/10/MD oraz DIS w Łodzi z 26.07.2013 r., nr IPTPP2/443-268/13-10/JS.

[3] Współczesny Słownik Języka Polskiego” pod red. prof. Bogusława Dunaja (wyd. Lagenscheidt, Warszawa 2007).

[4] Ustawa z dnia 4.02.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tj. Dz. U. z 2022 r. poz. 2509 ze zm.).

[5] W prawomocnym wyroku z 17.09.2013 r., sygn. akt I SA/Rz 598/13.

[6] Art. 927 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.).

[7] Interpretacja indywidualna DIS w Bydgoszczy z 17.05.2010 r., nr ITPP2/443-198b/10/RS.

[8] Zgodnie z art. 120 ust. 4 ustawy o VAT.

[9] Art. 42 ust. 4 ustawy o VAT. 

[10] Interpretacje indywidualne DKIS: z 10.09.2019 r., nr 0112-KDIL1-3.4012.365.2019.2.AP, z 6.12.2021 r., nr 0114-KDIP4-2.4012.742.2021.2.WH, z 8.03.2022 r., nr 0113-KDIPT1-2.4012.63.2022.2.MC, z 17.04.2023 r., nr 0111-KDIB3-2.4012.17.2023.2.DK.

Małgorzata Łodzińska-Tchórznicka, Senior Associate w ENODO. Zajmuje się podatkiem od towarów i usług od ponad 10 lat. Doświadczenie zdobywała w największych spółkach doradztwa podatkowego, m.in. Big4. Ze skutecznością prowadzi projekty w różnych obszarach VAT, w tym również związanych z branżą artystyczną.

Konrad Maciejewski, Senior Analyst w ENODO.

Pozostałe aktualności

03.10.2024

Korzystny wpływ działalności w podatkowej grupie kapitałowej na krajowy podatek minimalny

Po wprowadzeniu nowych regulacji do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych[1], które nakładają na wielu podatników obowiązek zapłaty tzw. krajowego podatku minimalnego (uregulowanego w art. 24ca ustawo o CIT), na nowo zwrócono uwagę na korzyści, jakie niesie ze sobą podatkowa grupa kapitałowa (dalej: PGK).

Enodo
26.06.2024

Trwają prace nad globalnym podatkiem minimalnym. Co to oznacza dla krajowych i międzynarodowych grup kapitałowych?

Ministerstwo Finansów pracuje nad projektem ustawy, która wdroży w Polsce Dyrektywę[1] dotyczącą tzw. globalnego podatku minimalnego.  Zgodnie z dostępnymi informacjami nowe regulacje będą obowiązywać polskie i międzynarodowe grupy kapitałowe już od 1 stycznia 2025 r. Przepisy mogą jeszcze ulec zmianie, ale nie spodziewamy się, aby te zmiany były bardzo istotne.

Enodo
05.04.2024

Lider i 4 rekomendacje: ENODO Advisors w rankingu firm doradztwa podatkowego

Świętujemy sukces w tegorocznym rankingu firm doradztwa podatkowego Rzeczpospolita! Jesteśmy dumni, że w zespole ENODO Advisors mamy najlepszych specjalistów w Polsce w najważniejszych dziedzinach prawa podatkowego.

Enodo
12.12.2023

Wdrażaj KSeF z ENODO #10. Odbiór faktury w KSeF – na co zwrócić uwagę?

W poprzednim artykule z cyklu: „Wdrażaj KSeF z Enodo” opisaliśmy zagadnienia związane z wystawianiem faktury w KSeF. Dzisiaj spojrzymy na tę kwestię z perspektywy drugiej strony transakcji – nabywcy i analizujemy najważniejsze aspekty związane z odbiorem faktury w KSeF.

Enodo
05.12.2023

Wdrażaj KSeF z ENODO #9. Wystawianie faktury w KSeF – na co zwrócić uwagę?

W poprzednim artykule pisaliśmy o korektach zmniejszających VAT. Dzisiaj przedstawimy najważniejsze kwestie związane z wystawianiem faktur, takie jak data dokumentu, jego wizualizacja oraz wprowadzenie kodu QR weryfikującego e-faktury. Odpowiemy również na pytanie, czy warto uzupełniać wszystkie fakultatywne pola struktury logicznej faktury.

Enodo
07.11.2023

Wdrażaj KSeF z ENODO #5. Ustawa o obowiązkowym KSeF – jakie zmiany weszły już w życie?

Rewolucyjne przepisy ustawy o VAT[1] wprowadzające obowiązkowy KSeF wejdą w życie od 1 lipca 2024 r. Warto jednak zwrócić uwagę, że pewne mniejsze zmiany zaczęły obowiązywać już 1 września 2023. Przyjrzymy się im w ramach tej części naszego cyklu „Wdrażaj KSeF z ENODO”.

Enodo
08.03.2023

Korekta cen transferowych nie zawsze poza VAT (cz. 2)

W poprzednim artykule sygnalizowaliśmy niejednolite stanowisko organów podatkowych w kwestii oceny skutków podatkowych na gruncie VAT, wynikających z płatności wyrównawczych pomiędzy podmiotami powiązanymi, dostosowujących poziom rentowności do poziomu rynkowego. Źródłem problemu są niejasne przesłanki opodatkowania takich płatności. Dzisiaj przedstawiamy kolejne rozstrzygnięcie dotyczące korekty dochodowości – odmienne jednak od tego, które opisywaliśmy tydzień temu.

Enodo
09.01.2023

KSeF 2024: czas na analizę merytoryczną schemy nowej faktury!

1 grudnia 2022 r. został opublikowany projekt ustawy wprowadzającej obligatoryjny Krajowy System e-Faktur (KSeF) z dniem 1 stycznia 2024 r. (o publikacji projektu ustawy pisaliśmy już tutaj i tutaj). Od 1 stycznia 2022 r. KSeF funkcjonuje już jako opcja fakultatywna, umożliwiająca podatnikom testowanie nowego rozwiązania. Nowa formuła z jednej strony polega na łączeniu się z centralną bazą MF za pomocą interfejsowego oprogramowania, co w praktyce będzie wiązało się z koniecznością integracji używanego systemu księgowego z KSeF. Z drugiej zaś strony wprowadzony zostaje nowy format faktury (ustrukturyzowanej).

Enodo
01.12.2022

KSeF 2024: uwaga na sankcje!

Na stronie Rządowego Centrum Legislacyjnego został opublikowany projekt ustawy dotyczący obligatoryjnego korzystania z Krajowego Systemu e-Faktur. Rozpoczynamy cykl artykułów, w których szczegółowo omówimy kwestie wynikające z projektu. Na ten moment chcielibyśmy zwrócić Państwa uwagę na sankcje związane z niewdrożeniem lub nieprawidłowym korzystaniem z KSeF przez podatników VAT.

Enodo
18.11.2022

MF uwzględniło nasze postulaty w Objaśnieniach podatkowych dotyczących grup VAT

Ministerstwo Finansów opublikowało długo oczekiwane Objaśnienia podatkowe w zakresie grup VAT. Projekt tego dokumentu nie rozwiązywał ówczesnych problemów, a na dodatek przyniósł kolejne wątpliwości (częściowo pisaliśmy o nich tutaj). Wydanie finalnej wersji Objaśnień zostało poprzedzone konsultacjami podatkowymi, w których wzięliśmy udział. Z satysfakcją informujemy, że wiele ze zgłoszonych przez nas w tej procedurze uwag zostało uwzględnionych. W artykule omawiamy najważniejsze z nich.

Enodo
14.11.2022

Rozliczenia w ramach konsorcjum nie podlegają opodatkowaniu VAT

Jak sygnalizowaliśmy w naszym poprzednim artykule [link], stanowisko organów podatkowych w kwestii oceny skutków podatkowych wynikających z przepływów finansowych pomiędzy konsorcjantami, w związku z realizacją wspólnego przedsięwzięcia, jest niejednolite. Dzisiaj przestawiamy rozstrzygnięcie odmienne od tego, które opisywaliśmy tydzień temu, mimo że podjęte na gruncie zbliżonych okoliczności faktycznych.

Enodo
19.10.2022

Czy uchwała NSA rozwiąże problemy interpretacyjne dotyczące stosowania przepisów zawieszających terminy przewidziane w art. 15zzr ustawy covidowej?

W jednym z niedawnych wpisów na naszym blogu poruszaliśmy kwestię możliwego zawieszenia biegu terminów przedawnienia zobowiązań podatkowych wskutek zastosowania art. 15zzr ustawy covidowej. Okazuje się, że to zagadnienie może doczekać się rozstrzygnięcia na poziomie poszerzonego składu Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Enodo
20.06.2022

Związek usługi budowlanej z nieruchomością a miejsce opodatkowania VAT

W naszym ostatnim artykule zasygnalizowaliśmy trudności związane z ustaleniem miejsca świadczenia usług. Dzisiaj przedstawiamy praktyczne wskazówki pomocne w ustaleniu związku usługi z nieruchomością, a w konsekwencji miejsca opodatkowania VAT.

Enodo
14.04.2022

TSUE: korzystna interpretacja pojęcia stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej dla potrzeb VAT

Wydane kilka dni temu orzeczenie TSUE[1] może być bardzo ważne dla praktyki podatkowej w zakresie VAT w Polsce. Dotyczyło ono bowiem wysoce spornej kwestii: jak należy właściwie interpretować dla potrzeb VAT pojęcie stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.

Enodo
04.02.2022

Ulepszania Polskiego Ładu ciąg dalszy. Sejm uchwalił nowelizację ustawy o PIT

Uchwalona 27 stycznia br. nowelizacja[1] przewiduje m.in. wdrożenie mechanizmu zaniechania poboru zaliczek w podatku dochodowym od osób fizycznych znanego już z budzącego wiele kontrowersji rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 7 stycznia 2022 r.  Czy ustawa ostatecznie zniweluje wątpliwości powstające u płatników rozliczających wynagrodzenia swoich pracowników?

Enodo
29.12.2021

Interpretacja ogólna MF: zwolnienie jest, ale nie wiadomo kto może z niego skorzystać

Minister Finansów potwierdził[1], że przewidziane w ustawie o CIT zwolnienie z opodatkowania dywidendy otrzymywanej przez spółki (tzw. parent-subsidiary) może być stosowane także do dywidend wypłacanych przez spółki jawne i komandytowe. Niestety nadal pozostają wątpliwości co do tego, w jaki sposób ustalić grono podatników uprawnionych do zwolnienia.

Enodo
23.11.2021

Onkoodpowiedzialni: listopad pod znakiem problemów zdrowotnych mężczyzn

Kolejna odsłona akcji #ONKOODPOWIEDZIALNI, którą dumnie wspieramy jako partnerzy tego przedsięwzięcia, poświęcona jest profilaktyce, diagnostyce i leczeniu raka gruczołu krokowego i raka jąder. 

Enodo
21.10.2021

Ceny transferowe a COVID-19: co dalej z APA?

W poprzednim artykule przedstawiliśmy Rekomendacje FCT w zakresie alokacji strat oraz kosztów nadzwyczajnych, a także traktowania wsparcia antykryzysowego. Kolejnym istotnym tematem, z którym muszą zmierzyć się polscy podatnicy, jest kwestia aktualności uprzednich porozumień cenowych (APA) w czasach pandemii COVID-19. W niniejszym artykule przedstawiamy główne wnioski dotyczące tego tematu wynikające z prac Forum Cen Transferowych, działającego przy Ministerstwie Finansów.

Enodo
24.09.2021

Kolejne zmiany w przepisach o cenach transferowych – projekt ustawy w Sejmie!

Polski Ład to wciąż gorący temat, również w obszarze cen transferowych! Ostatnio w dwóch artykułach na naszej stronie internetowej opisywaliśmy pozytywne i negatywne dla polskich podatników propozycje zmian w przepisach dotyczących cen transferowych. Artykuły te były oparte o projekt zmian w przepisach o cenach transferowych, który trafiły do prekonsultacji. Dzisiaj wiemy już jak wygląd projekt przepisów, który trafił do Sejmu.

Enodo
27.05.2021

Webinarium: VAT a kary umowne i odszkodowania w branży budowlanej

Serdecznie zapraszamy na bezpłatne szkolenie poświęcone tematyce opodatkowania VAT-em kar umownych i odszkodowań w branży budowlanej. Z naszych obserwacji wynika, że zagadnienie to budzi wiele wątpliwości i praktycznych problemów, dlatego w trakcie spotkania omówimy nie tylko aspekty prawne, ale przede wszystkim skoncentrujemy się praktycznych przypadkach.

Enodo
04.05.2021

Komu opłaca się pozostanie w spółce komandytowej – cz. 2

Objęcie spółki komandytowej opodatkowaniem CIT spowodowało ożywiony ruch na rynku restrukturyzacji spółek komandytowych (o zmianach pisaliśmy w I cz. artykułu). Wielu wspólników z obawy przed podwójnym opodatkowaniem zysków wypracowanych przez spółkę, stara się zrestrukturyzować swoją działalność. Są jednak i tacy, dla których optymalnym rozwiązaniem może okazać się kontynuacja działalności w dotychczasowej formie.

Enodo
08.04.2021

Webinarium: STRATEGIA PODATKOWA 2021. Jak się przygotować?

Serdecznie zapraszamy na webinarium poświęcone sporządzaniu i publikowaniu informacji o realizowanej strategii podatkowej. Przepisy, które weszły w życie 1 stycznia br. nałożyły na dużych podatników obowiązek raportowania, i to już za ubiegły, tj. 2020 rok.

Enodo
25.02.2021

Ceny transferowe, cz. 2 – rozliczenia za 2021 r.

W poprzednim artykule wskazaliśmy na co zwrócić uwagę w kontekście rozliczeń z podmiotami powiązanymi, dotyczących ubiegłego roku. W tej części przybliżamy najważniejsze zmiany w przepisach z zakresu cen transferowych, które weszły w życie w styczniu 2021 r.

Enodo
03.11.2020

Konfiskata prewencyjna: udowodnij własną „niewinność”

Jak wynika z pierwszej części artykułu o konfiskacie prewencyjnej, planowane rozwiązanie z jednej strony wpisuje się w pewien trend zmian w przepisach karnych i karno-skarbowych, stanowiąc niejako domknięcie systemu konfiskaty. Z drugiej strony, ten nowy instrument mający  przeciwdziałać ukrywaniu majątku pochodzącego z przestępstwa, może zawierać rozwiązania, które będą trudne do pogodzenia z podstawowymi zasadami praworządności oraz standardami ochrony podstawowych praw i wolności konstytucyjnych jednostki.

Enodo
23.10.2020

SLIM VAT: nowe zasady ujmowania faktur korygujących

Jednym z rozwiązań upraszczających rozliczenia VAT w projekcie SLIM VAT[1] jest zmiana zasad ujmowania faktur korygujących zmniejszających oraz wprowadzenie do ustawy zasad ujmowania korekt zwiększających.

Enodo