16.03.2021 Odpowiedzialność karnoskarbowa w firmie: kto i na jakich zasadach odpowiada za prawidłowość rozliczeń?

Kiedy do doradcy podatkowego z wątpliwościami co do poprawności kwalifikacji podatkowej dokonanej transakcji zwraca się pracujący na umowie o pracę główny księgowy czy dyrektor finansowy, sugerujemy najbezpieczniejsze rozwiązanie. Jeśli jednak sprawa dotyczy transakcji, która już miała miejsce, często okazuje się, że pracodawca nie dokonał najbezpieczniejszego, z podatkowego punktu widzenia, wyboru i podjął decyzję, która może być kwestionowana przez organy podatkowe. Bywa też, że pracodawca w ogóle nie wiedział o konieczności jej raportowania i opodatkowania. Jak wygląda w takim przypadku odpowiedzialność tych osób?

Enodo

Dobra wola to połowa sukcesu

Jeśli po stronie zarządzających jest wola dokonania korekty rozliczeń, sprawę łatwo rozwiązać – wystarczy złożyć korektę rozliczeń lub dokonać zaniechanej czynności, składając jednocześnie czynny żal. Jeśli korekta jest dopuszczalna (tj. np. nie toczy się postępowanie podatkowe obejmujące okres, w którym zdarzenie gospodarcze miało miejsce), samo jej złożenie i wpłata zaległego podatku wyłącza możliwość pociągnięcia osób odpowiedzialnych za rozliczenia podatkowe spółki do odpowiedzialności karnej skarbowej. Gdy zaś podatnik w ogóle nie wykonał wymaganej prawem czynności, może jej dokonać po terminie, składając jednocześnie czynny żal. Będzie on skuteczny, jeśli jednocześnie podatnik wpłaci zaległy podatek i dokona innych czynności wymaganych przez przepisy,. Warunek jednak jest taki, że czynny żal zostanie złożony zanim organ poweźmie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu czynu zabronionego.

Gdy brak chęci naprawienia błędów…

Znacznie trudniejsza sytuacja i dla podatnika, i dla głównego księgowego czy dyrektora finansowego ma miejsce, kiedy po stronie zarządzających brak jest woli naprawienia sytuacji. Spotkałem się wielokrotnie z sytuacją, kiedy zarząd w skład którego wchodzą np. obcokrajowcy na stałe przebywający poza Polską, wbrew rekomendacjom dyrektora finansowego, głównego księgowego czy doradcy podatkowego, nie decyduje się na dokonanie stosownych korekt. Jaka jest w takiej sytuacji potencjalna odpowiedzialność karna skarbowa poszczególnych osób w razie zakwestionowania prawidłowości rozliczeń podatnika?

Odpowiedzialność karna skarbowa w razie nieprawidłowości

Jeśli organ podatkowy dokona skutecznego określenia zobowiązania podatkowego w wyższej niż zadeklarowana wysokości, otwiera się pole do wszczęcia postępowania karnego skarbowego wobec osób odpowiedzialnych za prawidłowość rozliczeń podatkowych podatnika. W takiej sytuacji, kiedy osoby te miały świadomość potencjalnej niezgodności dokonanych rozliczeń podatkowych z prawem i nie naprawiły tej sytuacji, wina wydaje się być przesądzona. Nie ma bowiem wątpliwości, że w takim przypadku osoby te, akceptując niezgodność z prawem rozliczeń podatkowych, godzą się z tym, że popełniły czyn zabroniony, co może zostać uznane za tzw. zamiar ewentualny, który jest jedną z form umyślności.
Pozostaje więc do ustalenia, kto w takiej sytuacji będzie ponosił ewentualną odpowiedzialność: dyrektor finansowy lub główna księgowa czy zarząd, który nie zdecydował się na przeprowadzenie rekomendowanych przez nich korekt, a może wszystkie te osoby?

Formy popełnienia przestępstwa karnoskarbowego

Kodeks Karny Skarbowy przewiduje tzw. formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa. Sprawcą jest nie tylko podatnik będący osobą fizyczną popełniający czyn zabroniony bezpośrednio, tj. ten kto np. wskutek niewiedzy dokonał błędnej kwalifikacji wydatku jako kosztu podatkowego i w rezultacie zadeklarował zobowiązanie podatkowe w zaniżonej wysokości. Jak sprawca będzie również odpowiadała osoba, która  na podstawie przepisu prawa (np. członek zarządu), umowy lub faktycznego wykonywania (np. główny księgowy czy dyrektor finansowy), zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi spółki. Będzie więc nim osoba, która ujęła dany wydatek w księgach rachunkowych, kwalifikując go jako koszt uzyskania przychodu i świadomie sporządziła deklarację podatkową w oparciu o takie błędne dane wynikające z ksiąg. Jeśli kto inny zadecydował o ujęciu wydatku jako kosztu podatkowego, a kto inny sporządził deklarację podatkową, możemy mówić o współsprawstwie. Sprawcą jest również ten, kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę (sprawstwo kierownicze) lub wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleca jej wykonanie takiego czynu (sprawstwo polecające).

Sprawstwo polecające

W opisywanej sytuacji będziemy mieli do czynienia właśnie ze sprawstwem polecającym. Pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę czy innej umowy, członek zarządu, który zdaje sobie sprawę z potencjalnej niezgodności dokonanych rozliczeń podatkowych z prawem może bowiem wydać polecenie zakazujące dokonania korekty, czy po prostu odmówić jej podpisania. Gdyby tak się stało, niestety nie powoduje to, że działający na polecenie podwładny staje się wolny od odpowiedzialności. Członek zarządu, czy szerzej – przełożony, również w ten sposób popełnia czyn zabroniony i staje się „drugim” sprawcą, obok sprawcy bezpośredniego. Warto przy tym podkreślić, że każdy ze współsprawców wykonujących czyn zabroniony odpowiada w granicach swej umyślności lub nieumyślności, niezależnie od odpowiedzialności pozostałych sprawców. W omawianej sytuacji mogłoby to oznaczać, że popełniający nieświadomie błąd w zakresie ujęcia podatkowego zdarzenia gospodarczego główny księgowy będzie ponosił inną odpowiedzialność, niż podejmujący decyzję o braku korekty członek zarządu działający ze świadomością nieprawidłowości rozliczenia podatkowego. Należy bowiem zauważyć, że okoliczność osobistą, wyłączającą lub łagodzącą albo zaostrzającą odpowiedzialność, uwzględnia się tylko co do sprawcy, którego ona dotyczy.
Podsumowując, w opisywanej sytuacji ewentualną odpowiedzialność karną skarbową ponieść może i główny księgowy i członek zarządu. Zakres tej odpowiedzialności może być jednak różny.

 Miarkowanie kary

Określając wysokość kary sąd może zastosować tzw. nadzwyczajne jej złagodzenie. Przesłanego jego zastosowania może być np. dążenie do sprawcy do naprawienia szkody, czyli podjęcie działań zmierzających do przygotowania korekty czy złożenia zeznania z czynnym żalem oraz uiszczenia zaległego zobowiązania podatkowego. By jednak skorzystać z tego rodzaju argumentów, konieczne jest zebranie dowodów wskazujących na podjęcie takich działań – np. korespondencji wewnętrznej, dokumentów, itp.
Okolicznością obciążającą „drugiego” sprawcę, może być za to działanie członka zarządu w stanie pełnej świadomości co do ryzyka nieprawidłowości dokonanych rozliczeń podatkowych, a mimo to odmowa działań zmierzających do korekty i zapłaty podatku w prawidłowej wysokości, czy działanie wbrew rekomendacji księgowego i/lub doradcy podatkowego.

Jedynym sposobem na wyłączenie odpowiedzialności karnej przez księgowego czy dyrektora finansowego byłoby więc w takiej sytuacji działanie wbrew decyzjom zarządu i skuteczne złożenie czynnego żalu, w którym ujawni on okoliczności popełnienia czynu zabronionego oraz osoby współdziałające i ich rolę w jego popełnieniu, a więc np. członka zarządu. Tutaj jednak pojawia się praktyczny kłopot. Warunkiem skuteczności czynnego żalu jest bowiem dokonanie zaniechanych czynności, a bez współdziałania osób uprawnionych do reprezentowania podatnika złożenie zapomnianej deklaracji jest niemożliwe. Tego rodzaju działanie powinno jednak zostać wzięte pod uwagę przez sąd rozpoznający sprawę jako okoliczność łagodząca, wpływając na wysokość orzeczonej kary.
Co możemy więc radzić naszym Klientom, którzy znaleźli się w takiej sytuacji, a chcą mieć pewność, że nie poniosą odpowiedzialności karnej? Tylko naprawienie popełnionych błędów w przewidzianej w prawie formie może im zapewnić bezpieczeństwo.

 Szkolenie on-line

Zapraszamy na webinarium poświęcone praktycznym sposobom ograniczenia ryzyka pociągnięcia do odpowiedzialności karnoskarbowej osób odpowiedzialnych za kwestie podatkowe w firmie.  Szkolenie będzie oparte  o nasze doświadczenia płynące z reprezentowania Klientów w postępowaniach przed organami ścigania i sądami karnymi.

Temat: Postępowanie karnoskarbowe - czy można go uniknąć?

Termin: 18 marca 2021 r. o godz. 10:00

Udział w szkoleniu jest BEZPŁATNY.

Rejestracja: Zapisz się już teraz!

Hubert Cichoń, radca prawny, partner w ENODO Advisors

Pozostałe aktualności

03.10.2024

Korzystny wpływ działalności w podatkowej grupie kapitałowej na krajowy podatek minimalny

Po wprowadzeniu nowych regulacji do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych[1], które nakładają na wielu podatników obowiązek zapłaty tzw. krajowego podatku minimalnego (uregulowanego w art. 24ca ustawo o CIT), na nowo zwrócono uwagę na korzyści, jakie niesie ze sobą podatkowa grupa kapitałowa (dalej: PGK).

Enodo
26.06.2024

Trwają prace nad globalnym podatkiem minimalnym. Co to oznacza dla krajowych i międzynarodowych grup kapitałowych?

Ministerstwo Finansów pracuje nad projektem ustawy, która wdroży w Polsce Dyrektywę[1] dotyczącą tzw. globalnego podatku minimalnego.  Zgodnie z dostępnymi informacjami nowe regulacje będą obowiązywać polskie i międzynarodowe grupy kapitałowe już od 1 stycznia 2025 r. Przepisy mogą jeszcze ulec zmianie, ale nie spodziewamy się, aby te zmiany były bardzo istotne.

Enodo
05.04.2024

Lider i 4 rekomendacje: ENODO Advisors w rankingu firm doradztwa podatkowego

Świętujemy sukces w tegorocznym rankingu firm doradztwa podatkowego Rzeczpospolita! Jesteśmy dumni, że w zespole ENODO Advisors mamy najlepszych specjalistów w Polsce w najważniejszych dziedzinach prawa podatkowego.

Enodo
12.12.2023

Wdrażaj KSeF z ENODO #10. Odbiór faktury w KSeF – na co zwrócić uwagę?

W poprzednim artykule z cyklu: „Wdrażaj KSeF z Enodo” opisaliśmy zagadnienia związane z wystawianiem faktury w KSeF. Dzisiaj spojrzymy na tę kwestię z perspektywy drugiej strony transakcji – nabywcy i analizujemy najważniejsze aspekty związane z odbiorem faktury w KSeF.

Enodo
05.12.2023

Wdrażaj KSeF z ENODO #9. Wystawianie faktury w KSeF – na co zwrócić uwagę?

W poprzednim artykule pisaliśmy o korektach zmniejszających VAT. Dzisiaj przedstawimy najważniejsze kwestie związane z wystawianiem faktur, takie jak data dokumentu, jego wizualizacja oraz wprowadzenie kodu QR weryfikującego e-faktury. Odpowiemy również na pytanie, czy warto uzupełniać wszystkie fakultatywne pola struktury logicznej faktury.

Enodo
07.11.2023

Wdrażaj KSeF z ENODO #5. Ustawa o obowiązkowym KSeF – jakie zmiany weszły już w życie?

Rewolucyjne przepisy ustawy o VAT[1] wprowadzające obowiązkowy KSeF wejdą w życie od 1 lipca 2024 r. Warto jednak zwrócić uwagę, że pewne mniejsze zmiany zaczęły obowiązywać już 1 września 2023. Przyjrzymy się im w ramach tej części naszego cyklu „Wdrażaj KSeF z ENODO”.

Enodo
08.03.2023

Korekta cen transferowych nie zawsze poza VAT (cz. 2)

W poprzednim artykule sygnalizowaliśmy niejednolite stanowisko organów podatkowych w kwestii oceny skutków podatkowych na gruncie VAT, wynikających z płatności wyrównawczych pomiędzy podmiotami powiązanymi, dostosowujących poziom rentowności do poziomu rynkowego. Źródłem problemu są niejasne przesłanki opodatkowania takich płatności. Dzisiaj przedstawiamy kolejne rozstrzygnięcie dotyczące korekty dochodowości – odmienne jednak od tego, które opisywaliśmy tydzień temu.

Enodo
09.01.2023

KSeF 2024: czas na analizę merytoryczną schemy nowej faktury!

1 grudnia 2022 r. został opublikowany projekt ustawy wprowadzającej obligatoryjny Krajowy System e-Faktur (KSeF) z dniem 1 stycznia 2024 r. (o publikacji projektu ustawy pisaliśmy już tutaj i tutaj). Od 1 stycznia 2022 r. KSeF funkcjonuje już jako opcja fakultatywna, umożliwiająca podatnikom testowanie nowego rozwiązania. Nowa formuła z jednej strony polega na łączeniu się z centralną bazą MF za pomocą interfejsowego oprogramowania, co w praktyce będzie wiązało się z koniecznością integracji używanego systemu księgowego z KSeF. Z drugiej zaś strony wprowadzony zostaje nowy format faktury (ustrukturyzowanej).

Enodo
01.12.2022

KSeF 2024: uwaga na sankcje!

Na stronie Rządowego Centrum Legislacyjnego został opublikowany projekt ustawy dotyczący obligatoryjnego korzystania z Krajowego Systemu e-Faktur. Rozpoczynamy cykl artykułów, w których szczegółowo omówimy kwestie wynikające z projektu. Na ten moment chcielibyśmy zwrócić Państwa uwagę na sankcje związane z niewdrożeniem lub nieprawidłowym korzystaniem z KSeF przez podatników VAT.

Enodo
18.11.2022

MF uwzględniło nasze postulaty w Objaśnieniach podatkowych dotyczących grup VAT

Ministerstwo Finansów opublikowało długo oczekiwane Objaśnienia podatkowe w zakresie grup VAT. Projekt tego dokumentu nie rozwiązywał ówczesnych problemów, a na dodatek przyniósł kolejne wątpliwości (częściowo pisaliśmy o nich tutaj). Wydanie finalnej wersji Objaśnień zostało poprzedzone konsultacjami podatkowymi, w których wzięliśmy udział. Z satysfakcją informujemy, że wiele ze zgłoszonych przez nas w tej procedurze uwag zostało uwzględnionych. W artykule omawiamy najważniejsze z nich.

Enodo
14.11.2022

Rozliczenia w ramach konsorcjum nie podlegają opodatkowaniu VAT

Jak sygnalizowaliśmy w naszym poprzednim artykule [link], stanowisko organów podatkowych w kwestii oceny skutków podatkowych wynikających z przepływów finansowych pomiędzy konsorcjantami, w związku z realizacją wspólnego przedsięwzięcia, jest niejednolite. Dzisiaj przestawiamy rozstrzygnięcie odmienne od tego, które opisywaliśmy tydzień temu, mimo że podjęte na gruncie zbliżonych okoliczności faktycznych.

Enodo
19.10.2022

Czy uchwała NSA rozwiąże problemy interpretacyjne dotyczące stosowania przepisów zawieszających terminy przewidziane w art. 15zzr ustawy covidowej?

W jednym z niedawnych wpisów na naszym blogu poruszaliśmy kwestię możliwego zawieszenia biegu terminów przedawnienia zobowiązań podatkowych wskutek zastosowania art. 15zzr ustawy covidowej. Okazuje się, że to zagadnienie może doczekać się rozstrzygnięcia na poziomie poszerzonego składu Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Enodo
20.06.2022

Związek usługi budowlanej z nieruchomością a miejsce opodatkowania VAT

W naszym ostatnim artykule zasygnalizowaliśmy trudności związane z ustaleniem miejsca świadczenia usług. Dzisiaj przedstawiamy praktyczne wskazówki pomocne w ustaleniu związku usługi z nieruchomością, a w konsekwencji miejsca opodatkowania VAT.

Enodo
14.04.2022

TSUE: korzystna interpretacja pojęcia stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej dla potrzeb VAT

Wydane kilka dni temu orzeczenie TSUE[1] może być bardzo ważne dla praktyki podatkowej w zakresie VAT w Polsce. Dotyczyło ono bowiem wysoce spornej kwestii: jak należy właściwie interpretować dla potrzeb VAT pojęcie stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.

Enodo
04.02.2022

Ulepszania Polskiego Ładu ciąg dalszy. Sejm uchwalił nowelizację ustawy o PIT

Uchwalona 27 stycznia br. nowelizacja[1] przewiduje m.in. wdrożenie mechanizmu zaniechania poboru zaliczek w podatku dochodowym od osób fizycznych znanego już z budzącego wiele kontrowersji rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 7 stycznia 2022 r.  Czy ustawa ostatecznie zniweluje wątpliwości powstające u płatników rozliczających wynagrodzenia swoich pracowników?

Enodo
29.12.2021

Interpretacja ogólna MF: zwolnienie jest, ale nie wiadomo kto może z niego skorzystać

Minister Finansów potwierdził[1], że przewidziane w ustawie o CIT zwolnienie z opodatkowania dywidendy otrzymywanej przez spółki (tzw. parent-subsidiary) może być stosowane także do dywidend wypłacanych przez spółki jawne i komandytowe. Niestety nadal pozostają wątpliwości co do tego, w jaki sposób ustalić grono podatników uprawnionych do zwolnienia.

Enodo
23.11.2021

Onkoodpowiedzialni: listopad pod znakiem problemów zdrowotnych mężczyzn

Kolejna odsłona akcji #ONKOODPOWIEDZIALNI, którą dumnie wspieramy jako partnerzy tego przedsięwzięcia, poświęcona jest profilaktyce, diagnostyce i leczeniu raka gruczołu krokowego i raka jąder. 

Enodo
21.10.2021

Ceny transferowe a COVID-19: co dalej z APA?

W poprzednim artykule przedstawiliśmy Rekomendacje FCT w zakresie alokacji strat oraz kosztów nadzwyczajnych, a także traktowania wsparcia antykryzysowego. Kolejnym istotnym tematem, z którym muszą zmierzyć się polscy podatnicy, jest kwestia aktualności uprzednich porozumień cenowych (APA) w czasach pandemii COVID-19. W niniejszym artykule przedstawiamy główne wnioski dotyczące tego tematu wynikające z prac Forum Cen Transferowych, działającego przy Ministerstwie Finansów.

Enodo
24.09.2021

Kolejne zmiany w przepisach o cenach transferowych – projekt ustawy w Sejmie!

Polski Ład to wciąż gorący temat, również w obszarze cen transferowych! Ostatnio w dwóch artykułach na naszej stronie internetowej opisywaliśmy pozytywne i negatywne dla polskich podatników propozycje zmian w przepisach dotyczących cen transferowych. Artykuły te były oparte o projekt zmian w przepisach o cenach transferowych, który trafiły do prekonsultacji. Dzisiaj wiemy już jak wygląd projekt przepisów, który trafił do Sejmu.

Enodo
27.05.2021

Webinarium: VAT a kary umowne i odszkodowania w branży budowlanej

Serdecznie zapraszamy na bezpłatne szkolenie poświęcone tematyce opodatkowania VAT-em kar umownych i odszkodowań w branży budowlanej. Z naszych obserwacji wynika, że zagadnienie to budzi wiele wątpliwości i praktycznych problemów, dlatego w trakcie spotkania omówimy nie tylko aspekty prawne, ale przede wszystkim skoncentrujemy się praktycznych przypadkach.

Enodo
04.05.2021

Komu opłaca się pozostanie w spółce komandytowej – cz. 2

Objęcie spółki komandytowej opodatkowaniem CIT spowodowało ożywiony ruch na rynku restrukturyzacji spółek komandytowych (o zmianach pisaliśmy w I cz. artykułu). Wielu wspólników z obawy przed podwójnym opodatkowaniem zysków wypracowanych przez spółkę, stara się zrestrukturyzować swoją działalność. Są jednak i tacy, dla których optymalnym rozwiązaniem może okazać się kontynuacja działalności w dotychczasowej formie.

Enodo
08.04.2021

Webinarium: STRATEGIA PODATKOWA 2021. Jak się przygotować?

Serdecznie zapraszamy na webinarium poświęcone sporządzaniu i publikowaniu informacji o realizowanej strategii podatkowej. Przepisy, które weszły w życie 1 stycznia br. nałożyły na dużych podatników obowiązek raportowania, i to już za ubiegły, tj. 2020 rok.

Enodo
25.02.2021

Ceny transferowe, cz. 2 – rozliczenia za 2021 r.

W poprzednim artykule wskazaliśmy na co zwrócić uwagę w kontekście rozliczeń z podmiotami powiązanymi, dotyczących ubiegłego roku. W tej części przybliżamy najważniejsze zmiany w przepisach z zakresu cen transferowych, które weszły w życie w styczniu 2021 r.

Enodo
03.11.2020

Konfiskata prewencyjna: udowodnij własną „niewinność”

Jak wynika z pierwszej części artykułu o konfiskacie prewencyjnej, planowane rozwiązanie z jednej strony wpisuje się w pewien trend zmian w przepisach karnych i karno-skarbowych, stanowiąc niejako domknięcie systemu konfiskaty. Z drugiej strony, ten nowy instrument mający  przeciwdziałać ukrywaniu majątku pochodzącego z przestępstwa, może zawierać rozwiązania, które będą trudne do pogodzenia z podstawowymi zasadami praworządności oraz standardami ochrony podstawowych praw i wolności konstytucyjnych jednostki.

Enodo
23.10.2020

SLIM VAT: nowe zasady ujmowania faktur korygujących

Jednym z rozwiązań upraszczających rozliczenia VAT w projekcie SLIM VAT[1] jest zmiana zasad ujmowania faktur korygujących zmniejszających oraz wprowadzenie do ustawy zasad ujmowania korekt zwiększających.

Enodo