Nowa Ordynacja wprowadza oparte na porozumieniu sposoby załatwiania spraw podatkowych – poprzez:

  • umowę podatkową,
  • mediację,
  • procedurę konsultacyjną,
  • umowę o współdziałanie.

Umowa podatkowa. Umowa ta to ugoda procesowa – zawierana w sytuacji sporu między podatnikiem a organem podatkowym, w dowolnej procedurze podatkowej (postępowaniu podatkowym, kontroli podatkowej, a nawet czynnościach sprawdzających). Warunkiem skutecznego zawarcia umowy podatkowej jest jej zgodność z prawem. W oparciu o umowę i w zgodzie z nią organ podatkowy wydaje rozstrzygnięcie.

Mediacja. Umowa podatkowa może być zawarta także z udziałem mediatora – bezstronnego i neutralnego pośrednika, która pomaga organowi podatkowemu i podatnikowi w prowadzeniu sporu. Mediacja, dotąd obecna w innych procedurach (cywilnej, karnej, w sprawach nieletnich, administracyjnej i sądowoadministracyjnej), teraz trafia także do postępowań podatkowych.

Procedura konsultacyjna. Topostępowanie podatkowe z wniosku podatnika, w którym są badane skutki podatkowe wskazanej przez podatnika transakcji w danym podatku. W toku tego postępowania odbywają się konsultacje i uzgodnienia między organem podatkowym a podatnikiem. Procedura ta jest obciążona opłatą.

Umowa o współdziałanie. Współdziałanie to polskie wydanie tzw. cooperative compliance (programu poprawnego rozliczenia opartego na współpracy). Program jest adresowany do największych podatników. Podatnik dba o wewnętrzne procedury kontroli poprawności rozliczenia i zgłasza Szefowi KAS istotne kwestie problematyczne. W zamian za to szef KAS rzadziej go kontroluje i konsultuje z nim wskazane kwestie. W przypadku uzgodnienia wspólnego stanowiska zawierają tzw. porozumienia podatkowe.

Ogólnie, uzgodnienie sposobu załatwienia sprawy z organem podatkowym – w porównaniu z jej załatwieniem przez jednostronne i niepoprzedzone uzgodnieniami rozstrzygnięcie tego organu – ma wiele zalet. Jest szybsze i tańsze. Zarówno organ podatkowy, jak i podatnik, są usatysfakcjonowani z wypracowanego rozwiązania. Gwarantuje dobrowolne wykonanie zobowiązania podatkowego. Daje podatnikom poczucie sprawiedliwości proceduralnej – poczucie, że zostali dobrze potraktowani, co buduje dyscyplinę podatkową.

W kilku kolejnych artykułach będziemy przybliżać te nowe instytucje. Zwrócimy uwagę na nieoczywiste ich cechy, mocne i słabe strony oraz dotyczące ich kontrowersje.

Dr hab. Hanna Filipczyk, członek Komisji Kodyfikacyjnej Ogólnego Prawa Podatkowego