W polskim systemie podatkowym obowiązuje ogólna klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania – GAAR (z ang. General Anti-Avoidance Rule). Jej celem jest przeciwdziałanie sztucznym działaniom podatników, które – choć formalnie zgodne z przepisami – prowadzą do nieuzasadnionej korzyści podatkowej.
Mechanizm ten znajduje zastosowanie, gdy działania ukierunkowane są głównie na uzyskanie preferencji podatkowej, a jednocześnie odbywają się w sposób sztuczny lub sprzeczny z przedmiotem bądź celem przepisów. W takich przypadkach organ podatkowy ma prawo pominąć skutki danej czynności.
Kiedy GAAR ma zastosowanie?
Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej, GAAR może zostać zastosowana, jeżeli łącznie wystąpią następujące przesłanki:
- Sprzeczność z celem przepisów – korzyść podatkowa jest niezgodna z przedmiotem lub celem ustawy
- Cel podatkowy – osiągnięcie tej korzyści było głównym lub jednym z głównych celów działania
- Sztuczność działania – sposób działania nie znajduje uzasadnienia gospodarczego i ma charakter nienaturalny
W sytuacji spełnienia tych kryteriów Szef Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) może określić skutki podatkowe tak, jakby podatnik postąpił w sposób rozsądny i zgodny z gospodarczą logiką, wybierając inną, właściwą formę działania.
Jakie mogą być konsekwencje?
Zastosowanie GAAR może prowadzić do:
- ustalenia zaległości podatkowych,
- naliczenia odsetek za zwłokę,
- dodatkowego zobowiązania podatkowego (tzw. sankcji),
- a także do odpowiedzialności osób zarządzających daną firmą.
Postępowanie klauzulowe jest postępowaniem wysoce sformalizowanym i złożonym. Wymaga nie tylko znajomości przepisów, lecz także umiejętności oceny gospodarczych aspektów działania oraz odpowiedniego przygotowania argumentacji. Organy podatkowe często koncentrują się na wybranych elementach transakcji, pomijając ich szerszy kontekst gospodarczy.
Czy istnieją środki obrony?
System prawny przewiduje określone instrumenty ochronne oraz łagodzące dla podatników, wobec których może zostać zastosowana klauzula GAAR. W wielu przypadkach możliwe jest ograniczenie negatywnych skutków – o ile podatnik wykaże inicjatywę i podejmie współpracę z organem.
W przypadku wątpliwości co do charakteru przeprowadzonych działań – własnych lub kontrahenta – zasadna może być pogłębiona analiza z udziałem doradcy. Dzięki odpowiednio przygotowanej strategii oraz profesjonalnej reprezentacji, ryzyka związane z GAAR mogą zostać w znacznym stopniu ograniczone, a nawet całkowicie wyeliminowane.
Wnioski i rekomendacje
GAAR to narzędzie o dużej mocy, natomiast nie każda optymalizacja podatkowa to unikanie opodatkowania. Kluczem jest gospodarczy sens i transparentność działania.
Jeśli masz wątpliwości co do bezpieczeństwa podatkowego Twoich transakcji – lepiej zapytać doradcę, zanim zapyta fiskus.
Masz pytania? Zespół ENODO Advisors jest gotowy do analizy Twojej sytuacji i wsparcia w ewentualnym postępowaniu klauzulowym.
Andrzej Wapowski, radca prawny, Manager w ENODO Advisors.
Bartłomiej Bieniek, adwokat, doradca podatkowy, Associate w ENODO Advisors.