Z początkiem 2017 roku do polskiego systemu prawa podatkowego powróciła instytucja dodatkowego zobowiązania podatkowego w VAT – potocznie określana jako sankcja VAT. To instrument, który ma zwiększać skuteczność fiskusa w walce z nieprawidłowościami w rozliczeniach podatku od towarów i usług. Jednak w praktyce może dotknąć także podatników, którzy popełnili nieumyślny błąd – dlatego warto wiedzieć, w jakich sytuacjach sankcja jest stosowana i jakie są możliwości jej ograniczenia.

Zgodnie z ustawą o VAT, sankcja może zostać nałożona w przypadku:

  • braku złożenia deklaracji i zapłaty podatku,
  • zaniżenia zobowiązania podatkowego,
  • zawyżenia podatku naliczonego lub zwrotu VAT.

Co istotne, obecnie nałożenie sankcji VAT przez urząd skarbowy jest obligatoryjne. Oznacza to, że jeśli organ wykryje nieprawidłowości i nie zachodzą przesłanki wyłączające (np. odpowiedzialność karna skarbowa za ten sam czyn), musi wydać decyzję ustalającą dodatkowe zobowiązanie podatkowe.

Wysokość sankcji – nie zawsze taka sama

Ustawodawca przewidział różne poziomy sankcji, w zależności od rodzaju naruszenia:

  • 15%, 20% lub 30% – odpowiednio kwoty zaniżenia VAT do zapłaty, zawyżenia zwrotu lub nieprawidłowego odliczenia VAT w danym okresie,
  • 100% – w sytuacji, gdy nieprawidłowość wynika z odliczenia VAT z tzw. pustej faktury, tj. takiej, która została wystawiona przez podmiot nieistniejący lub dokumentuje czynność, która nie miała miejsca, a podatnik miał świadomość tej nierzetelności.

Sankcja VAT nie zawsze musi zostać zastosowana

Są sytuacje, w których sankcji podatkowej się nie stosuje, m.in.:

  • wobec osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność karną skarbową,
  • gdy podatnik złożył korektę deklaracji i zapłacił należny podatek w odpowiednim czasie,
  • przy drobnych nieprawidłowościach wynikających z oczywistej pomyłki, której podatnik niezwłocznie zapobiegł.

Obowiązek miarkowania sankcji – o tym często się zapomina

Z wyjątkiem przypadków, gdy stosuje się sankcję w wysokości 100%, organ podatkowy ma obowiązek miarkować wysokość dodatkowego zobowiązania, biorąc pod uwagę:

  • przyczyny powstania nieprawidłowości,
  • stopień zawinienia podatnika,
  • częstotliwość wcześniejszych błędów,
  • skalę naruszenia (kwoty),
  • działania naprawcze podjęte przez podatnika po stwierdzeniu uchybień.

To bardzo ważne – bo właściwie poprowadzona sprawa, z udziałem pełnomocnika, może znacząco zmniejszyć wymiar sankcji.

Jak się bronić?

Organy podatkowe często automatycznie ustalają sankcję VAT bez należytej analizy okoliczności. Dlatego:

  • warto aktywnie uczestniczyć w postępowaniu,
  • zadbać o przekazanie organowi korzystnych informacji (np. nieumyślność, szybkie działanie naprawcze),
  • rozważyć skorzystanie z profesjonalnej pomocy – pełnomocnik może zbudować argumentację prawną i faktyczną, która przemówi za obniżeniem sankcji lub jej całkowitym zniesieniem.

Podsumowanie

Sankcja VAT to nie tylko narzędzie dyscyplinujące, ale również realne ryzyko finansowe dla podatników – zwłaszcza tych, którzy nieświadomie popełnili błąd w deklaracji lub padli ofiarą nierzetelnego kontrahenta. Dlatego warto z wyprzedzeniem weryfikować swoje rozliczenia VAT i nie lekceważyć kontaktów z organami skarbowymi.

Jeżeli w stosunku do Ciebie lub Twojej firmy prowadzone są czynności sprawdzające lub kontrola podatkowa – warto już teraz przygotować strategię działania.

Zespół ENODO Advisors służy wsparciem – zarówno w postępowaniu przed organami, jak i na etapie oceny ryzyka.

Andrzej Wapowski, radca prawny, Manager w ENODO Advisors.

Bartłomiej Bieniek, adwokat, doradca podatkowy, Associate w ENODO Advisors.