Umorzenie przed wyrokiem NSA

Przed wyrokiem NSA istniały dwa podejścia do obowiązku dokumentacyjnego związanego  z umorzeniem udziałów. Organy podatkowe uznawały, że umorzenie podlega tym obowiązkom, opierając się na szerokiej interpretacji pojęcia „transakcja”. W interpretacji indywidualnej z 7 lipca 2021 r. Dyrektor Krajowej Izby Skarbowej (sygn. 0114-KDIP2-2.4010.139.2021.1.KL) stwierdził, że „transakcją” są wszelkiego rodzaju czynności prawne powodujące przeniesienie własności dóbr, które mają wpływ na dochód (stratę) podatnika. Tym samym uznano, że umorzenie udziałów, bez względu na jego przymusowy czy dobrowolny charakter, mieści się w pojęciu „transakcji” i wymaga dokumentacji po przekroczeniu progu transakcyjnego.

Z drugiej strony, WSA w Bydgoszczy w wyroku z 22 marca 2022 (sygn. I SA/Bd 30/22) orzekł, że transakcje umorzenia mogą być zawierane wyłącznie między podmiotami powiązanymi, tj. spółką a jej wspólnikiem, co uniemożliwia ustalenie rynkowych warunków dla takich transakcji, czyli takich, które byłyby ustalone między podmiotami niepowiązanymi. Sąd uznał, że celem umorzenia nie jest sztuczne kształtowanie zmiany wartości dochodu poprzez nierynkowe warunki transakcji. Argumentacja WSA wydawała się logiczna, i przed wyrokiem NSA uzasadnione wydawało się podejście, że umorzenie nie podlega obowiązkom TP.

Niekorzystne dla podatników stanowisko NSA

Wyrok NSA z 28 listopada 2023 r. rozstrzyga powyższe wątpliwości na niekorzyść podatników, uznając, że po przekroczeniu progu transakcyjnego umorzenie podlega obowiązkom dokumentacyjnym. NSA przeprowadził szczegółową analizę powiązań pomiędzy uczestnikami zdarzenia przyszłego i stwierdził występowanie powiązań osobowych w rozumieniu przepisów o cenach transferowych. Sąd wskazał, że w związku z tym warunki umorzenia udziałów mogą zostać ustalone lub narzucone z uwagi na te powiązania.

Jednocześnie NSA odniósł się do szerokiego pojęcia transakcji kontrolowanej w przepisach ustawy o CIT. Stwierdził, że umorzenie udziałów ma gospodarczy charakter, ponieważ dotyczy udziałów w kapitale zakładowym spółki, które są majątkiem dającym uprawnienia korporacyjne i majątkowe. NSA podkreślił, że nieodpłatny charakter umorzenia nie pozbawia go wartości majątkowej.

Dodatkowo NSA uznał, że zgoda wspólnika na umorzenie jego udziałów bez wypłaty należnego mu wynagrodzenia jest nienaturalna. Sąd uzasadnił to tym, że umorzenie skutkuje utratą prawa majątkowego przez wspólnika, podczas gdy pozostali wspólnicy zyskują na prawach korporacyjnych i majątkowych. Z drugiej strony NSA zauważył, że nie ma pewności, czy to działanie służy optymalizacji podatkowej.

Umorzenia elementem analizy obowiązków

Czy wyrok wydany przez NSA w pełni rozwiewa wątpliwości podatników dotyczących obowiązku dokumentacyjnego w przypadku umorzenia udziałów? Kluczowe będzie ukształtowanie się jednolitej linii orzeczniczej w kolejnych wyrokach Wojewódzkich Sądów Administracyjnych (WSA) i NSA w tej kwestii.

Mając jednak na uwadze treść rozstrzygnięcia NSA warto, aby podatnicy przeanalizowali, czy w poprzednich latach nie byli stroną umorzenia udziałów. Jeżeli wartość takiej transakcji przekroczy ustawowy próg, to należy ją udokumentować oraz zaraportować w formularzu TPR. Z uwagi na nietypowy charakter takich transakcji, sporządzenie analizy cen transferowych może stanowić istotne wyzwanie.

Chętnie udzielimy Państwu wsparcia w zakresie realizacji obowiązków TP dotyczących umorzenia udziałów/akcji – zachęcamy do kontaktu: office@enodo.pl

Kamil Kaźmierski, Senior Associate w ENODO Advisors, posiada szerokie doświadczenie w realizacji obowiązków z zakresu cen transferowych.