W zamyśle ustawodawcy fundacja rodzinna jest odpowiedzią na dotychczasowe problemy polskich firm rodzinnych w obszarze sukcesji. Ma zapobiegać rozdrobnieniu zgromadzonego majątku i zapewnić ciągłość biznesu rodzinnego.

Dzięki korzystnemu modelowi opodatkowania można osiągnąć te cele, zwłaszcza w wieloletniej perspektywie.

Wprowadzenie instytucji fundacji rodzinnej należy ocenić pozytywnie, choć trudno nie dostrzec pewnych problemów wynikających w głównej mierze z krótkiego okresu obowiązywania tych przepisów –  a co się z tym wiąże – ograniczonej praktyki ich stosowania.

Wpływ na pojawiąjące się wątpliwości ma także fakt, że nie zostały jeszcze wypracowane jednolite stanowiska w zakresie wykładni przepisów o fundacji rodzinnej zarówno organów podatkowych, jak i  orzecznictwa oraz doktryny.

Dostrzegalne są również liczne niejasności co do skutków podatkowych funkcjonowania tej nowej formy prawnej zarządzania majątkiem rodzinnym, w tym możliwych komplikacji podatkowych – i to już na etapie tworzenia fundacji.

Jakie pułapki podatkowe mogą wiązać się z utworzeniem fundacji rodzinnej na gruncie podatku dochodowego od osób prawnych?

Fundacja rodzinna jako osoba prawna formalnie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych (CIT), i to już na etapie działania jako fundacja rodzinna w organizacji. Na podstawie art 6 ust. 1 pkt 25 ustawy CIT korzysta jednak ze zwolnienia podmiotowego, przy czym nie jest ono bezwarunkowe. Zwolnienie podmiotowe nie dotyczy na przykład przekazanego lub postawionego do dyspozycji przez fundację rodzinną, bezpośrednio lub pośrednio:

  • świadczenia przeniesionego na beneficjenta albo oddanego beneficjentowi do korzystania, zgodnie ze statutem i listą beneficjentów, do których można zaliczyć środki pieniężne, rzeczy lub prawa,
  • mienia przekazywanego w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej,
  • świadczenia w postaci ukrytych zysków.

Podatek dochodowy we wskazanych przypadkach ma charakter zryczałtowany i wynosi 15% podstawy opodatkowania.

Ponadto fundacja rodzinna wyposażona w nieruchomości nie będzie uprawniona do zwolnienia z podatku dochodowego w przypadku ich wynajmu, dzierżawy lub zawarcia umowy o podobnym charakterze w celach służących działalności gospodarczej fundatora, beneficjenta fundacji rodzinnej lub osób z nimi powiązanych. Aby mówić o powiązaniu, wielkość udziałów i praw musi wynieść co najmniej 5%. Jest to szczególnie istotne dla osób planujących wniesienie do fundacji rodzinnej nieruchomości, które dotychczas były wykorzystywane przez podmioty powiązane (np. z fundatorem lub beneficjentem) na potrzeby prowadzonej przez te podmioty działalności gospodarczej.

W omawianej sytuacji podstawą opodatkowania CIT będzie dochód osiągnięty z wynajmu czy dzierżawy nieruchomości, a stawka podatku wyniesie 19%. Decydując się na taką transakcję, należy także ustalić rynkową wartość najmu lub dzierżawy – w przeciwnym razie transakcja może zostać dodatkowo opodatkowana jako ukryty zysk (zgodnie z art. 24q ust. 1 a pkt 4 ustawy CIT)[1].

Warto też pamiętać o ograniczeniach w zakresie przedmiotu działalności gospodarczej prowadzonej przez fundację rodzinną. Przepis art. 5 ust. 1 ustawy o fundacji rodzinnej przewiduje, że fundacja może prowadzić działalność polegającą głównie na zarządzaniu wniesionym do niej majątkiem. Prowadzenie działalności gospodarczej w innym obszarze, niż wskazany w ustawie będzie skutkować opodatkowaniem przychodów 25% stawką CIT. 

 

Katarzyna Grajcar, Associate w ENODO Advisors radca prawny w zespole Tax Litigation. Autorka specjalizuje się w postępowaniach podatkowych, sądowo-administracyjnych oraz w prawie karnym i prawie karnym skarbowym.

Wiktoria Janowicz, Associate w ENODO Advisors radca prawny w zespole CIT. Autorka specjalizuje się w zagadnieniach związanych z prawem handlowym i doradztwem transakcyjnym.

[1] Ustawodawca przewidział jednak możliwość pomniejszenia podatku od ukrytego zysku wynoszącego 15 % od nierynkowej różnicy ceny najmu, o kwotę zapłaconego 19 % podatku w wysokości nie większej niż należny podatek od ukrytego zysku.