27.09.2023 Puste faktury wystawione przez pracownika. Opinia Rzecznika TSUE w polskiej sprawie

Kto odpowiada za zapłatę VAT wykazanego na fakturze zawierającej dane pracodawcy, wydanej bez  jego wiedzy i zgody? Podatnik, wskazany na fakturze jako sprzedawca  czy może pracownik, który wystawił tę fakturę? Na te pytania odpowiedziała 21 września 2023 r. Rzeczniczka generalna TSUE przedstawiając opinię w polskiej sprawie o sygn. C-442/22.

Enodo

Sprawa dotyczyła polskiej Spółki, której pracownik, zajmując się w tajemnicy handlem „pustymi" fakturami, wystawił w jej imieniu 1 679 nierzetelnych faktur zawierających łączną kwotę VAT 1 497 847 zł na rzecz przedsiębiorstw, które dokonały odliczenia wykazanego na tych fakturach podatku.

Jak wynika z przedstawionego stanu faktycznego, sporne faktury zawierające dane Spółki wystawiane były bez jej wiedzy i zgody przez pracownika będącego kierownikiem jednej ze stacji paliw należących do Spółki. Proceder ten został ujawniony przez przedstawicieli zarządu Spółki w związku z kontrolą krzyżową, prowadzoną przez Urząd Skarbowy. Podmiot przeprowadził własne wewnętrzne dochodzenie w sprawie, w wyniku którego uzyskał oświadczenie pracownika o charakterze jego działań. Pracownik ten wystawiał puste faktury zbiorcze na podstawie wyrzucanych przez nabywców paragonów. Faktury te zasadniczo różniły się graficznie i co do treści z dokumentami wystawianymi w systemie informatyczno-księgowym zainstalowanym i obowiązującym na stacji paliw. Były one wystawiane poza tym systemem, nieprzekazywane do księgowości Spółki i nieujawniane przez nią w składanych deklaracjach podatkowych. Proceder trwał ponad 4 lat. Zgodnie z zapewnieniami pracownika, zarząd Spółki nie był o tym procederze informowany.

W wyniku ustaleń kontroli podatkowej organ podatkowy wydał decyzję zobowiązującą Spółkę do zapłaty wykazanego VAT. Decyzja ta została utrzymana w mocy przez organ odwoławczy.

Oba organy uznały, że Spółka jako pracodawca nie dochowała należytej staranności, aby zapobiec wystawianiu fałszywych faktur. Pracownik nie miał dokładnie określonego na piśmie zakresu obowiązków. Do jego uprawnień należało prawo do wystawiania faktur VAT do paragonów poza systemem księgowym w formacie Excel bez dodatkowej zgody pracodawcy. W efekcie zdaniem organów prezes Spółki, mógł i powinien był przewidzieć, że ułatwia to wystawianie fałszywych faktur. To brak właściwego nadzoru i organizacji spowodował, że prezes spółki odkrył omawiany proceder dopiero po kontroli organu podatkowego.


Sprawa trafia do TSUE

Wyrokiem z 23 lutego 2018 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił skargę Spółki, przyjmując argumentację organu odwoławczego. W toku postepowania kasacyjnego NSA zawiesił postępowanie i zwrócił się do Trybunału z dwoma pytaniami prejudycjalnymi, w celu ustalenia:

  • czy w sytuacji, gdy pracownik podatnika VAT wystawił fałszywą fakturę z wykazanym podatkiem VAT, na której wykazał dane pracodawcy jako podatnika, bez jego wiedzy i zgody – za osobę, która wykazuje VAT na fakturze, zobowiązaną do zapłaty VAT, należy uznać podatnika VAT, którego danymi bezprawnie posłużono się w treści faktury, czy też pracownika, który bezprawnie wykazał VAT na fakturze, wykorzystując dane podmiotu będącego podatnikiem VAT?
  • czy istotne w tym kontekście jest, czy podatnikowi VAT zatrudniającemu pracownika, który bezprawnie wykazał na fakturze VAT dane zatrudniającego go podatnika, można zarzucić brak należytej staranności w nadzorze nad pracownikiem?


Dwa stanowiska w  polskim orzecznictwie

W tym miejscu należy zwrócić uwagę, na co też wskazywał NSA w złożonym pytaniu prejudycjalnym, że w polskim orzecznictwie sadów administracyjnych prezentowane były dotychczas dwa stanowiska, dotyczące odpowiedzialności pracownika za zapłatę VAT w takich sytuacjach.

  • zgodnie z pierwszym, zaprezentowanym również przez sąd pierwszej instancji w tej sprawie, nie ma podstaw do określenia podatku wobec pracownika winnego wystawianiu spornych faktur. Przepis art. 108 ust. 1 ustawy o VAT odnosi się bowiem do osoby, która widnieje na fakturze jako jej wystawca, tj. dokonujący sprzedaży (tak też uznał np. NSA w wyroku z 10 kwietnia 2013 r., sygn. akt I FSK 362/12).
    Takie podejście argumentowane jest faktem, że pracownik nie stanowi osoby trzeciej wobec pracodawcy, lecz pozostaje z nim w stosunku służbowym jako podmiot upoważniony do wystawiania faktur. Po stronie przedsiębiorcy znajduje się ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej i doboru pracowników i ich kontroli, zatem przerzucanie odpowiedzialności za prowadzenie działalności gospodarczej na Państwo jest nie do zaakceptowania.
  • zgodnie zaś z drugim stanowiskiem (tak np. NSA w wyroku z dnia 27 czerwca 2017 r., sygn. akt I FSK 1459/15), nie można zgodzić się z obciążeniem podatnika podatkiem VAT wynikającym z faktur, który z ich wystawieniem nie miał nic wspólnego. Jeżeli na skutek bezprawnego działania innej osoby, w fakturze jako jej wystawca (sprzedawca, usługodawca) wskazany został podmiot, który nie wiedział o jej wystawieniu, nie godził się na jej wystawienie i który tej faktury faktycznie nie wystawił i nie zlecił jej wystawienia, a także nie wprowadził jej do obrotu prawnego – to podmiot taki nie może być uznany za wystawcę faktury w rozumieniu art. 108 ust. 1 ustawy o VAT.


Co orzekł TSUE?

Z przedstawionej opinii TSUE wynikają dwa wnioski:

  • po pierwsze, to pracownik może być zobowiązany do zapłaty nieprawidłowo wykazanego podatku. Spółka jest bowiem tylko pozornie wystawcą faktury.
  • po drugie, pozorny wystawca faktury tylko wtedy zobowiązany jest do zapłaty VAT wykazanego na fikcyjnych fakturach, gdy:
  • adresatowi faktury nie można już odmówić prawa do odliczenia podatku,
  • to jemu należy przypisać wystawienie faktury na podstawie szczególnej odpowiedzialności,
  • nie działał w dobrej wierze.

W przypadku pracodawcy dobra wiara jest wykluczona, jeśli wiedział on o działaniach swojego pracownika i nie interweniował, mimo że mógł. W takiej sytuacji świadomie przyjął działania pracownika za własne. Należy go wówczas uznać za wyłącznego wystawcę faktur, z uwagi na świadomie tolerowany przez niego pozór, jaki stwarzają fikcyjne faktury. Oznaczałoby to, że spółka może być uznana za wystawcę faktury w rozumieniu art. 203 unijnej dyrektywy VAT, przy czym z taką sytuacją nie mamy do czynienia w opisywanej sprawie.
Ponadto brak dobrej wiary może istnieć, jeśli spółce można zarzucić winy w wyborze (przy czym – jak wskazuje Rzecznik – wina ta nie jest widoczna w tej sprawie) lub nadzorze nad podwładnym – o ile istniały konkretne przesłanki do pełnienia takiego szczególnego nadzoru. Na winę w nadzorze nie wpływa natomiast to, czy istniało pisemne określenie zadań pracownika, czy wystawienie faktur należało do jego obowiązków oraz fakt, że istniała możliwość wystawiania faktur poza systemem księgowym Spółki.

W oczekiwaniu na wyrok TSUE

Ze stanowiska rzecznika TSUE wynika, że to pracownik, który wystawia fałszywe faktury w imieniu pracodawcy, ale bez jego wiedzy i zgody, odpowiada za VAT wykazany na takiej fakturze. Pracodawca musi natomiast zapłacić podatek, jeśli działał w złej wierze, nie dochował należytej staranności w nadzorze nad podwładnym i gdy nadal istnieje zagrożenie dla wpływów podatkowych.

Należy mieć nadzieję, że TSUE podzieli te wnioski w wydawanym wyroku – co do zasady ma to miejsce w ciągu pół roku po wydaniu opinii rzecznika. Wyrok unijnego trybunału – jeśli powtórzyłby wnioski przedstawiane przez Julianne Kokott, z pewnością pomógłby rozwiązać problemy, z którymi borykają się pracodawcy w relacjach z nieuczciwym podwładnym.

Urszula Mazurek, Senior Associate w Enodo Advisors, specjalizuje się w podatku VAT.

Pozostałe aktualności

03.10.2024

Korzystny wpływ działalności w podatkowej grupie kapitałowej na krajowy podatek minimalny

Po wprowadzeniu nowych regulacji do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych[1], które nakładają na wielu podatników obowiązek zapłaty tzw. krajowego podatku minimalnego (uregulowanego w art. 24ca ustawo o CIT), na nowo zwrócono uwagę na korzyści, jakie niesie ze sobą podatkowa grupa kapitałowa (dalej: PGK).

Enodo
26.06.2024

Trwają prace nad globalnym podatkiem minimalnym. Co to oznacza dla krajowych i międzynarodowych grup kapitałowych?

Ministerstwo Finansów pracuje nad projektem ustawy, która wdroży w Polsce Dyrektywę[1] dotyczącą tzw. globalnego podatku minimalnego.  Zgodnie z dostępnymi informacjami nowe regulacje będą obowiązywać polskie i międzynarodowe grupy kapitałowe już od 1 stycznia 2025 r. Przepisy mogą jeszcze ulec zmianie, ale nie spodziewamy się, aby te zmiany były bardzo istotne.

Enodo
05.04.2024

Lider i 4 rekomendacje: ENODO Advisors w rankingu firm doradztwa podatkowego

Świętujemy sukces w tegorocznym rankingu firm doradztwa podatkowego Rzeczpospolita! Jesteśmy dumni, że w zespole ENODO Advisors mamy najlepszych specjalistów w Polsce w najważniejszych dziedzinach prawa podatkowego.

Enodo
12.12.2023

Wdrażaj KSeF z ENODO #10. Odbiór faktury w KSeF – na co zwrócić uwagę?

W poprzednim artykule z cyklu: „Wdrażaj KSeF z Enodo” opisaliśmy zagadnienia związane z wystawianiem faktury w KSeF. Dzisiaj spojrzymy na tę kwestię z perspektywy drugiej strony transakcji – nabywcy i analizujemy najważniejsze aspekty związane z odbiorem faktury w KSeF.

Enodo
05.12.2023

Wdrażaj KSeF z ENODO #9. Wystawianie faktury w KSeF – na co zwrócić uwagę?

W poprzednim artykule pisaliśmy o korektach zmniejszających VAT. Dzisiaj przedstawimy najważniejsze kwestie związane z wystawianiem faktur, takie jak data dokumentu, jego wizualizacja oraz wprowadzenie kodu QR weryfikującego e-faktury. Odpowiemy również na pytanie, czy warto uzupełniać wszystkie fakultatywne pola struktury logicznej faktury.

Enodo
07.11.2023

Wdrażaj KSeF z ENODO #5. Ustawa o obowiązkowym KSeF – jakie zmiany weszły już w życie?

Rewolucyjne przepisy ustawy o VAT[1] wprowadzające obowiązkowy KSeF wejdą w życie od 1 lipca 2024 r. Warto jednak zwrócić uwagę, że pewne mniejsze zmiany zaczęły obowiązywać już 1 września 2023. Przyjrzymy się im w ramach tej części naszego cyklu „Wdrażaj KSeF z ENODO”.

Enodo
08.03.2023

Korekta cen transferowych nie zawsze poza VAT (cz. 2)

W poprzednim artykule sygnalizowaliśmy niejednolite stanowisko organów podatkowych w kwestii oceny skutków podatkowych na gruncie VAT, wynikających z płatności wyrównawczych pomiędzy podmiotami powiązanymi, dostosowujących poziom rentowności do poziomu rynkowego. Źródłem problemu są niejasne przesłanki opodatkowania takich płatności. Dzisiaj przedstawiamy kolejne rozstrzygnięcie dotyczące korekty dochodowości – odmienne jednak od tego, które opisywaliśmy tydzień temu.

Enodo
09.01.2023

KSeF 2024: czas na analizę merytoryczną schemy nowej faktury!

1 grudnia 2022 r. został opublikowany projekt ustawy wprowadzającej obligatoryjny Krajowy System e-Faktur (KSeF) z dniem 1 stycznia 2024 r. (o publikacji projektu ustawy pisaliśmy już tutaj i tutaj). Od 1 stycznia 2022 r. KSeF funkcjonuje już jako opcja fakultatywna, umożliwiająca podatnikom testowanie nowego rozwiązania. Nowa formuła z jednej strony polega na łączeniu się z centralną bazą MF za pomocą interfejsowego oprogramowania, co w praktyce będzie wiązało się z koniecznością integracji używanego systemu księgowego z KSeF. Z drugiej zaś strony wprowadzony zostaje nowy format faktury (ustrukturyzowanej).

Enodo
01.12.2022

KSeF 2024: uwaga na sankcje!

Na stronie Rządowego Centrum Legislacyjnego został opublikowany projekt ustawy dotyczący obligatoryjnego korzystania z Krajowego Systemu e-Faktur. Rozpoczynamy cykl artykułów, w których szczegółowo omówimy kwestie wynikające z projektu. Na ten moment chcielibyśmy zwrócić Państwa uwagę na sankcje związane z niewdrożeniem lub nieprawidłowym korzystaniem z KSeF przez podatników VAT.

Enodo
18.11.2022

MF uwzględniło nasze postulaty w Objaśnieniach podatkowych dotyczących grup VAT

Ministerstwo Finansów opublikowało długo oczekiwane Objaśnienia podatkowe w zakresie grup VAT. Projekt tego dokumentu nie rozwiązywał ówczesnych problemów, a na dodatek przyniósł kolejne wątpliwości (częściowo pisaliśmy o nich tutaj). Wydanie finalnej wersji Objaśnień zostało poprzedzone konsultacjami podatkowymi, w których wzięliśmy udział. Z satysfakcją informujemy, że wiele ze zgłoszonych przez nas w tej procedurze uwag zostało uwzględnionych. W artykule omawiamy najważniejsze z nich.

Enodo
14.11.2022

Rozliczenia w ramach konsorcjum nie podlegają opodatkowaniu VAT

Jak sygnalizowaliśmy w naszym poprzednim artykule [link], stanowisko organów podatkowych w kwestii oceny skutków podatkowych wynikających z przepływów finansowych pomiędzy konsorcjantami, w związku z realizacją wspólnego przedsięwzięcia, jest niejednolite. Dzisiaj przestawiamy rozstrzygnięcie odmienne od tego, które opisywaliśmy tydzień temu, mimo że podjęte na gruncie zbliżonych okoliczności faktycznych.

Enodo
19.10.2022

Czy uchwała NSA rozwiąże problemy interpretacyjne dotyczące stosowania przepisów zawieszających terminy przewidziane w art. 15zzr ustawy covidowej?

W jednym z niedawnych wpisów na naszym blogu poruszaliśmy kwestię możliwego zawieszenia biegu terminów przedawnienia zobowiązań podatkowych wskutek zastosowania art. 15zzr ustawy covidowej. Okazuje się, że to zagadnienie może doczekać się rozstrzygnięcia na poziomie poszerzonego składu Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Enodo
20.06.2022

Związek usługi budowlanej z nieruchomością a miejsce opodatkowania VAT

W naszym ostatnim artykule zasygnalizowaliśmy trudności związane z ustaleniem miejsca świadczenia usług. Dzisiaj przedstawiamy praktyczne wskazówki pomocne w ustaleniu związku usługi z nieruchomością, a w konsekwencji miejsca opodatkowania VAT.

Enodo
14.04.2022

TSUE: korzystna interpretacja pojęcia stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej dla potrzeb VAT

Wydane kilka dni temu orzeczenie TSUE[1] może być bardzo ważne dla praktyki podatkowej w zakresie VAT w Polsce. Dotyczyło ono bowiem wysoce spornej kwestii: jak należy właściwie interpretować dla potrzeb VAT pojęcie stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.

Enodo
04.02.2022

Ulepszania Polskiego Ładu ciąg dalszy. Sejm uchwalił nowelizację ustawy o PIT

Uchwalona 27 stycznia br. nowelizacja[1] przewiduje m.in. wdrożenie mechanizmu zaniechania poboru zaliczek w podatku dochodowym od osób fizycznych znanego już z budzącego wiele kontrowersji rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 7 stycznia 2022 r.  Czy ustawa ostatecznie zniweluje wątpliwości powstające u płatników rozliczających wynagrodzenia swoich pracowników?

Enodo
29.12.2021

Interpretacja ogólna MF: zwolnienie jest, ale nie wiadomo kto może z niego skorzystać

Minister Finansów potwierdził[1], że przewidziane w ustawie o CIT zwolnienie z opodatkowania dywidendy otrzymywanej przez spółki (tzw. parent-subsidiary) może być stosowane także do dywidend wypłacanych przez spółki jawne i komandytowe. Niestety nadal pozostają wątpliwości co do tego, w jaki sposób ustalić grono podatników uprawnionych do zwolnienia.

Enodo
23.11.2021

Onkoodpowiedzialni: listopad pod znakiem problemów zdrowotnych mężczyzn

Kolejna odsłona akcji #ONKOODPOWIEDZIALNI, którą dumnie wspieramy jako partnerzy tego przedsięwzięcia, poświęcona jest profilaktyce, diagnostyce i leczeniu raka gruczołu krokowego i raka jąder. 

Enodo
21.10.2021

Ceny transferowe a COVID-19: co dalej z APA?

W poprzednim artykule przedstawiliśmy Rekomendacje FCT w zakresie alokacji strat oraz kosztów nadzwyczajnych, a także traktowania wsparcia antykryzysowego. Kolejnym istotnym tematem, z którym muszą zmierzyć się polscy podatnicy, jest kwestia aktualności uprzednich porozumień cenowych (APA) w czasach pandemii COVID-19. W niniejszym artykule przedstawiamy główne wnioski dotyczące tego tematu wynikające z prac Forum Cen Transferowych, działającego przy Ministerstwie Finansów.

Enodo
24.09.2021

Kolejne zmiany w przepisach o cenach transferowych – projekt ustawy w Sejmie!

Polski Ład to wciąż gorący temat, również w obszarze cen transferowych! Ostatnio w dwóch artykułach na naszej stronie internetowej opisywaliśmy pozytywne i negatywne dla polskich podatników propozycje zmian w przepisach dotyczących cen transferowych. Artykuły te były oparte o projekt zmian w przepisach o cenach transferowych, który trafiły do prekonsultacji. Dzisiaj wiemy już jak wygląd projekt przepisów, który trafił do Sejmu.

Enodo
27.05.2021

Webinarium: VAT a kary umowne i odszkodowania w branży budowlanej

Serdecznie zapraszamy na bezpłatne szkolenie poświęcone tematyce opodatkowania VAT-em kar umownych i odszkodowań w branży budowlanej. Z naszych obserwacji wynika, że zagadnienie to budzi wiele wątpliwości i praktycznych problemów, dlatego w trakcie spotkania omówimy nie tylko aspekty prawne, ale przede wszystkim skoncentrujemy się praktycznych przypadkach.

Enodo
04.05.2021

Komu opłaca się pozostanie w spółce komandytowej – cz. 2

Objęcie spółki komandytowej opodatkowaniem CIT spowodowało ożywiony ruch na rynku restrukturyzacji spółek komandytowych (o zmianach pisaliśmy w I cz. artykułu). Wielu wspólników z obawy przed podwójnym opodatkowaniem zysków wypracowanych przez spółkę, stara się zrestrukturyzować swoją działalność. Są jednak i tacy, dla których optymalnym rozwiązaniem może okazać się kontynuacja działalności w dotychczasowej formie.

Enodo
08.04.2021

Webinarium: STRATEGIA PODATKOWA 2021. Jak się przygotować?

Serdecznie zapraszamy na webinarium poświęcone sporządzaniu i publikowaniu informacji o realizowanej strategii podatkowej. Przepisy, które weszły w życie 1 stycznia br. nałożyły na dużych podatników obowiązek raportowania, i to już za ubiegły, tj. 2020 rok.

Enodo
25.02.2021

Ceny transferowe, cz. 2 – rozliczenia za 2021 r.

W poprzednim artykule wskazaliśmy na co zwrócić uwagę w kontekście rozliczeń z podmiotami powiązanymi, dotyczących ubiegłego roku. W tej części przybliżamy najważniejsze zmiany w przepisach z zakresu cen transferowych, które weszły w życie w styczniu 2021 r.

Enodo
03.11.2020

Konfiskata prewencyjna: udowodnij własną „niewinność”

Jak wynika z pierwszej części artykułu o konfiskacie prewencyjnej, planowane rozwiązanie z jednej strony wpisuje się w pewien trend zmian w przepisach karnych i karno-skarbowych, stanowiąc niejako domknięcie systemu konfiskaty. Z drugiej strony, ten nowy instrument mający  przeciwdziałać ukrywaniu majątku pochodzącego z przestępstwa, może zawierać rozwiązania, które będą trudne do pogodzenia z podstawowymi zasadami praworządności oraz standardami ochrony podstawowych praw i wolności konstytucyjnych jednostki.

Enodo
23.10.2020

SLIM VAT: nowe zasady ujmowania faktur korygujących

Jednym z rozwiązań upraszczających rozliczenia VAT w projekcie SLIM VAT[1] jest zmiana zasad ujmowania faktur korygujących zmniejszających oraz wprowadzenie do ustawy zasad ujmowania korekt zwiększających.

Enodo