W 2021 roku w art. 11o ust. 1a Ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych[2] (dalej: Ustawa o CIT) nałożono na podatników obowiązek dokumentowania pośrednich transakcji rajowych. Jeśli transakcji takich nie było, istniała konieczność wykazania, że rzeczywisty właściciel (z ang. beneficial owner) kontrahenta nie ma miejsca zamieszkania, siedziby lub zarządu na terytorium „raju podatkowego”. Przy ustalaniu tych okoliczności podatnicy byli obowiązani do dochowania należytej staranności. By sprostać wymogom nałożonym przez ustawodawcę, podatnicy wysyłali do swoich partnerów biznesowych prośby o przesłanie oświadczeń w sprawie jurysdykcji właściciela rzeczywistego. Chęć zachowania należytej staranności okazała się istotnie czasochłonna, co z kolei rodziło wiele trudności i niezadowolenia wśród podatników.

Przepisy te zostały jednak uchylone w 2022 roku z mocą wsteczną. W konsekwencji nie było konieczności stosowania w praktyce regulacji wprowadzających obowiązek dokumentowania transakcji pośrednich rajowych. Taki stan rzeczy mógł jednak doprowadzić do błędnego przekonania, iż „raje podatkowe” nie stanowią już obszaru zainteresowania organów w kontekście cen transferowych.

Czym jest „raj podatkowy”?

Potoczne sformułowanie „raj podatkowy” oznacza kraj stosujący szkodliwą konkurencję podatkową. Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie określenia krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych[3] wymienia aż 26 takich krajów i terytoriów. Natomiast Unijny wykaz jurysdykcji niechętnych współpracy do celów podatkowych[4] wskazuje na 12 takich jurysdykcji. Tym samym polskie przepisy rozszerzają zakres względem wykazu unijnego. Ma to bezpośrednie przełożenie na podatników, którzy są zobligowani w swoich obowiązkach do uwzględniania obu list.

Obowiązki dokumentacyjne w rajowych transakcjach kontrolowanych

Pomimo uchylenia przepisów związanych z pośrednimi transakcjami rajowymi artykuł 11k ust. 2a Ustawa o CIT wskazuje na obowiązki dokumentacyjne w transakcjach kontrolowanych realizowanych z podmiotami rajowymi. Obowiązkowi dokumentacyjnemu podlegają transakcje rajowe, których wartość przekracza próg:

  • 2 500 000 zł – w przypadku transakcji finansowej,
  • 500 000 zł – w przypadku transakcji innej niż transakcja finansowa.

Oznacza to, że progi dokumentacyjne w tych transakcjach są znacznie bardziej restrykcyjne niż w pozostałych transakcjach kontrolowanych realizowanych z podmiotami powiązanymi (innymi niż podmioty rajowe).

Obowiązki dokumentacyjne w rajowych transakcjach niebędących transakcjami kontrolowanymi

Artykuł 11o Ustawy o CIT obliguje podmioty do dokumentowania również transakcji „innej niż transakcja kontrolowana, z podmiotem mającym miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium, lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową, lub zagranicznym zakładem położonym na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową”.

Obowiązki w zakresie cen transferowych mogą dotyczyć również podatników, którzy nie mają bezpośrednich powiązań osobowych lub kapitałowych z podmiotami rajowymi. Sytuacją, w której należy zainteresować się obszarem cen transferowych, może być np. import z Chin przez Hongkong. Z perspektywy podatników, zasadnym jest zatem przeprowadzenie corocznej analizy mającej na celu identyfikację transakcji realizowanych w minionym okresie z podmiotami rajowymi.

Progi dokumentacyjne dla rajowych transakcji innych niż transakcja kontrolowana są identyczne jak w przypadku transakcji kontrolowanych.

Istotnym udogodnieniem z perspektywy podatników zawierających transakcje z niepowiązanymi podmiotami rajowymi, zobligowanych do sporządzenia lokalnej dokumentacji cen transferowych, jest przewidziany przez ustawodawcę w art. 11q ust. 3a pkt 2 Ustawy o CIT brak obowiązku sporządzania analizy porównawczej lub analizy zgodności w ramach lokalnej dokumentacji cen transferowych.

Jednakże należy pamiętać, że lokalna dokumentacja cen transferowych przygotowywana przez podatników zawierających transakcje z niepowiązanymi podmiotami rajowymi powinna zawierać uzasadnienie gospodarcze dokumentowanej transakcji. Uzasadnienie to powinno obejmować w szczególności opis spodziewanych korzyści ekonomicznych (w tym również podatkowych).

Czujność wysoce wskazana!

Pomimo retroaktywnego zniesienia obowiązku dokumentowania pośrednich transakcji rajowych, należy mieć na uwadze, że pośród przepisów o cenach transferowych w dalszym ciągu pozostają w mocy regulacje dotyczące transakcji rajowych. Co więcej, czujność podatników powinna być tym większa, gdyż obowiązek dokumentacyjny może powstać zarówno w odniesieniu do rajowych transakcji kontrolowanych, jak również rajowych transakcji niebędących transakcjami kontrolowanymi.

Faktem jest, iż obowiązki dokumentacyjne mogą ciążyć na podatnikach, którzy nie mieli dotychczas styczności z cenami transferowymi oraz nie mieli świadomości o istnieniu wymienionych powyżej przepisów. W zglobalizowanej gospodarce, w której dokonywana jest niezliczona ilość transakcji międzynarodowych, wystąpienie transakcji zrealizowanej przez polskiego podatnika z podmiotem mającym siedzibę w raju podatkowym jest zatem wysoce prawdopodobne.

Zespół cen transferowych Enodo wspiera podatników w weryfikowaniu i dokumentowaniu transakcji rajowych. Profesjonalne wsparcie w zakresie doradztwa podatkowego w obszarze cen transferowych jest niezwykle przydatne w prowadzeniu działalności gospodarczej zgodnie z literą prawa.

 

Wioletta Szkudlarek, Senior Associate w ENODO Advisors.

Dominik Śpiewak, Analyst w ENODO Advisors.

[1] Przez podmioty rajowe rozumieć należy podmioty mające miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową lub zagraniczny zakład położony na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową.

[2] Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, Art. 11o ust. 1b (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1800).

[3] Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 marca 2019 r. w sprawie określenia krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych (Dz. U. poz. 600).

[4] Dz. U. UE. C. z 2024 r. poz. 1804.