Czy oznacza to, że podatnicy będą mogli odzyskać nienależnie zapłacony VAT? Niestety, z uwagi na utrwaloną linię orzeczniczą NSA dotycząca tzw. „koncepcji ekonomicznego ciężaru podatku poniesionego przez konsumenta”, nie w każdym przypadku będzie to możliwe.
Co zatem w praktyce oznacza to orzeczenie? Wyrok powinien mieć znaczenie w odniesieniu do tych podatników, którzy sami zapłacili różnicę w VAT np. w następstwie kontroli podatkowej, ale również dla ustalenia zasad opodatkowania przyszłej sprzedaży. Miejmy nadzieję, że w tym zakresie organy podatkowe nie będą znowu zasłaniały się klasyfikacjami statystycznymi i oddadzą nadpłacony podatek. Niestety, konsekwencją wyroku będą kolejne zmiany w przepisach dotyczących stawek VAT w związku ze sprzedażą produktów spożywczych lub /i świadczeniem usług restauracyjnych.
Kilka faktów z przeszłości
Spór o wysokość stawki VAT jaką powinna być opodatkowana sprzedaż restauracji trwa od lat. Początkowo organy podatkowe przychylnie patrzyły na podatników i wydawały pozytywne interpretacje indywidualne potwierdzające możliwość stosowania obniżonej 5% stawki VAT w odniesieniu do sprzedaży realizowanej, w szczególności w oparciu o tzw. rozwiązania „drive‑in”, „walk‑through” czy „food court”. Następnie w 2016 r. Minister Finansów wydał interpretację ogólną której uznał jednak, że sprzedawcy gotowych dań powinni stosować 8% stawkę VAT. No i … zaczęły się kontrole. W ich rezultacie fiskus naliczał i nakazywał zapłatę zaległego podatku VAT. Właśnie jedną z takich kontroli przeprowadzono u franczyzobiorcy największej polskiej sieci fast foodów, który zakwestionował stanowisko organów podatkowych. W efekcie sprawa najpierw trafiła do WSA, a potem NSA skierował pytanie prejudycjalne do TSUE.
Usługa restauracyjna czy dostawa towarów: co decyduje?
Rozstrzygając sprawę TSUE skoncentrował się na wykładni pojęcia usług restauracyjnych i cateringowych. Przywołał w tym zakresie swoje dotychczasowe orzecznictwo wskazując między innymi, że działalność restauracyjna charakteryzuje się szeregiem elementów i czynności, wśród których dostawa żywności jest tylko jedną ze składowych (dominujące znaczenie powinno mieć świadczenie usługi). Analizując zagadnienie, TSUE zwrócił uwagę, że definicja usług restauracyjnych nie odnosi się do sposobu przygotowywania artykułów spożywczych lub ich dostawy, lecz realizacji usług wspomagających, towarzyszących dostarczaniu gotowej żywności. W tym zakresie należy brać pod uwagę między innymi takie czynniki, jak obecność kelnerów, istnienie obsługi polegającej w szczególności na przekazywaniu zamówień do kuchni, układaniu dań na talerzach i podawaniu ich klientom, istnienie zamkniętych i utrzymywanych w odpowiedniej temperaturze pomieszczeń przeznaczonych do konsumpcji żywności, a także szatni i toalet, oraz wyposażenie w naczynia, meble i sztućce.
Zgodnie z dzisiejszym wyrokiem powyższe kryteria należy połączyć z uwzględnieniem podjętej przez konsumenta decyzji o skorzystaniu z usług wspomagających dostawę żywności lub napojów. Innymi słowy dzisiejszy wyrok można odczytać w ten sposób, że jeżeli klient podejmie decyzję o skorzystaniu z zasobów materialnych i ludzkich udostępnionych mu przez podatnika w związku z konsumpcją żywności, będziemy mogli mówić o świadczeniu usługi restauracyjnej. W przeciwnym wypadku sprzedaż powinna być traktowana jak dostawa towarów.
Praktyczne skutki wyroku
Niestety, dzisiejsze orzeczenie nie oznacza, że wszyscy podatnicy będą mogli wystąpić o zwrot nienależnie pobranego i zapłaconego podatku. Wynika to z tak zwanej „koncepcji ekonomicznego ciężaru podatku poniesionego przez konsumenta”. Zgodnie z jej założeniami, podatnicy nie mogą wnioskować o zwrot podatku VAT, jeśli nie ponieśli faktycznie ekonomiczne ciężaru tego podatku, tj. podatek został przez nich co prawda zapłacony, ale był on de facto uiszczony przez ostatecznego konsumenta (odbiorcę świadczenia). Zwrot takiego podatku skutkowałby bowiem bezpodstawnym wzbogaceniem. Taka jednak sytuacja nie dotyczy tych podatników, którzy zapłacili podatek pokrywając różnicę w stawkach z własnej kieszeni w następstwie np. kontroli podatkowej. Ci podatnicy powinni móc spokojnie ubiegać się o zwrot zapłaconej różnicy w należnym podatku VAT oraz ubiegać się o należne im odsetki.
Wyrok z pewnością będzie miał znaczenie dla zastosowania prawidłowych stawek VAT w przyszłości. Tutaj jednak nadal jest kilka obszarów, które z pewnością będą budziły praktyczne wątpliwości. Wynikają one głównie z oceny, w jaki sposób podatnik ma weryfikować czy klient skorzystał czy nie z usług towarzyszących oraz w jakim zakresie może to mieć wpływ na zmianę sposobu opodatkowania (zastosowania odpowiedniej stawki VAT) przez podatnika.
Pytań jest zdecydowanie więcej. Jeśli byliby Państwo zainteresowani oceną. jakie skutki podatkowe wywołało dzisiejsze orzeczenie w Państwa przypadku, zachęcamy do bezpośredniego kontaktu.
Tomasz Kowalczyk, doradca podatkowy, Senior Manager w Enodo Advisors. Posiada wieloletnie doświadczenie z zakresu podatku od towarów i usług zdobyte podczas realizacji różnorodnych projektów dla podmiotów polskich oraz międzynarodowych korporacji. Prowadzi szkolenia z zakresu podatku VAT, jest również autorem artykułów i komentarzy z tej tematyki.