Pomimo wszczęcia postępowania przeciwko sprawcy, istnieje szereg rozwiązań, które mogą zostać zastosowane w ramach toczącego się postępowania karnego. Są to porozumienia procesowe, w ramach których określone zachowania i ustępstwa procesowe oskarżonego mogą skutkować dla niego sprawniejszym i korzystniejszym zakończeniem sprawy karnej. Ich celem jest zakończenie postępowania bez konieczności przeprowadzania dowodów na rozprawie głównej, co przekłada się na szybsze i bardziej efektywne prowadzenie spraw karnych-skarbowych.
Do konsensualnych trybów zakończenia postępowania przewidzianych w procedurze karno-skarbowej należą:
1. Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności (DPO)
DPO to środek karny, który służy przede wszystkim realizacji interesu fiskalnego państwa. Zawiera w sobie element porozumienia pomiędzy sprawcą a organami postępowania przygotowawczego – umożliwia ustalenie wysokości kary grzywny. Rozwiązanie to ma zachęcać sprawców deliktów skarbowych do dobrowolnego uregulowania uszczuplonych należności podatkowych.
Skorzystanie z DPO wymaga spełnienia warunków określonych w Kodeksie karnym skarbowym, tj.:
- wina sprawcy i okoliczności popełnienia czynu nie mogą budzić wątpliwości,
- uszczuplona należność publicznoprawna musi zostać w całości uiszczona,
- sprawca powinien uiścić co najmniej najniższą przewidzianą grzywnę,
- zgoda na przepadek przedmiotów lub uiszczenie ich równowartości,
- uiszczenie zryczałtowanej równowartości kosztów postępowania.
Wniosek o DPO można złożyć do czasu wniesienia aktu oskarżenia – pisemnie lub ustnie do protokołu. Jeżeli spełnia on warunki ustawowe, organ może skierować go do sądu zamiast aktu oskarżenia. Sąd wydaje wówczas wyrok, który – co istotne – nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Karnego, a więc sprawca zachowuje status osoby niekaranej.
Należy jednak pamiętać, że DPO nie może zostać zastosowane w każdym przypadku. Niedopuszczalne jest jego udzielenie m.in. przy przestępstwach zagrożonych karą pozbawienia lub ograniczenia wolności, popełnionych w warunkach nadzwyczajnego obostrzenia kary, czy w przypadku interwencji w przedmiocie podlegającym przepadkowi (chyba że została cofnięta przed wniesieniem aktu oskarżenia).
2. Skazanie bez rozprawy
Instytucja ta została uregulowana w art. 156 § 1 KKS. Wniosek o skazanie bez rozprawy może złożyć prokurator lub finansowy organ ścigania – zarówno w sprawach o przestępstwo, jak i wykroczenie skarbowe. Wniosek ten, zawierający uzgodnione z oskarżonym kary lub środki karne, dołączany jest do aktu oskarżenia i przekazywany do sądu.
Warunkiem jego uwzględnienia jest akceptacja wniosku przez oskarżonego oraz brak wątpliwości co do okoliczności czynu. Istotne jest również, aby postawa sprawcy wskazywała, że cele postępowania zostaną osiągnięte. W przypadku uszczuplenia należności publicznoprawnej – musi ona zostać w całości uregulowana.
Wniosek rozpoznawany jest na posiedzeniu, bez przeprowadzania postępowania dowodowego. Sąd może uzależnić jego uwzględnienie od wprowadzenia zmian zaakceptowanych przez oskarżonego.
3. Warunkowe umorzenie postępowania
To forma zakończenia postępowania w sprawach karno-skarbowych, która pozwala na zachowanie statusu osoby niekaranej. Warunkowe umorzenie może zostać zastosowane, jeśli:
- wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne,
- okoliczności czynu nie budzą wątpliwości,
- sprawca nie był wcześniej karany za przestępstwo umyślne, a jego postawa oraz dotychczasowe życie pozwalają przypuszczać, że będzie przestrzegał porządku prawnego.
Instytucja ta nie znajduje zastosowania przy przestępstwach zagrożonych karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności.
Warunkowe umorzenie następuje na okres próby od 1 do 3 lat. Choć sąd wydaje wyrok, nie jest to wyrok skazujący – sprawca formalnie nie zostaje uznany za osobę karaną, choć wpis o wyroku znajduje się w Krajowym Rejestrze Karnym. Zostaje on usunięty po 6 miesiącach od zakończenia okresu próby.
Również w tym przypadku warunkiem jest uregulowanie uszczuplonej należności publicznoprawnej przed zamknięciem przewodu sądowego – w przeciwnym razie sąd orzeka obowiązek jej uiszczenia w wyznaczonym terminie.
Instytucja ta ma szczególne znaczenie dla osób, których niekaralność jest warunkiem wykonywania zawodu, udziału w rynku zamówień publicznych czy zasiadania w organach spółek.
Podsumowanie
Konsensualne tryby zakończenia postępowania karnego skarbowego stanowią przydatne instrumenty pozwalające na szybkie i efektywne zakończenie postępowania – z korzyścią zarówno dla organów, jak i sprawcy.
Jeśli rozważasz skorzystanie z jednej z tych instytucji, warto sięgnąć po pomoc profesjonalistów. Pomożemy ocenić, czy Twoja sprawa kwalifikuje się do konsensualnego zakończenia postępowania, wesprzemy Cię w rozmowach z organami ścigania i pomożemy ograniczyć ryzyko negatywnych konsekwencji.
Nie musisz być w tej sytuacji sam – skontaktuj się z nami.
Andrzej Wapowski, radca prawny, Manager w ENODO Advisors.
Bartłomiej Bieniek, adwokat, doradca podatkowy, Associate w ENODO Advisors.